حدود وظایف و اختیارات هیئت حل اختلاف

زمانی که بحث اختلاف میان کارگر و کارفرما به میان می‌آید اولین سوالی که برای همه ایجاد می‌شود این است که کدام مرجع صلاحیت رسیدگی به این اختلاف و حل آن را دارد؟

مرجعی که صلاحیت رسیدگی به اختلافات ایجاد شده میان کارگر و کارفرما را دارد، هیئت حل اختلاف است. در این مقاله نیز قرار است به بررسی حدود وظایف و اختیارات هیئت حل اختلاف بپردازیم.

قانون اصی‌ترین عنصر در برقراری عدالت در هر جامعه و اجتماعی است. تا زمانی که افراد جامعه و اجتماع به قوانین تدوین شده احترام بگذارند و به آن عمل نمایند، اختلاف و درگیری ایجاد نخواهد شد.

زمانی در جامعه مشکل و اختلاف ایجاد می‌شود که کسی قانون را زیر پا گذاشته و حق دیگری را ضایع کند.

زندگی شغلی هرکس برای او اهمیت زیادی دارد زیرا از طریق آن شغل است که می‌تواند امرار معاش کرده و زندگی خود را بگذارند. بروز درگیری‌ها و اختلافات در مسیر شغلی، ممکن است باعث شود شخص درآمد خود را از دست داده و از کار بیکار شود.

کمتر کسی وجود دارد که چنین چیزی را بخواهد. بنابراین باید مرجعی وجود داشته باشد که در صورت بروز اختلاف، به آن رسیدگی کرده و آن را حل نماید. این مرجع، هیئت حل اختلاف خواهد بود.

روابط میان کارگر و کارفرما برای آن که قانونمند باشد، نیازمند مجموعه مقرراتی است که دو طرف را ملزم به اجرای تعهداتشان کند. زیرا اگر کارگر و کارفرما از انجام تعهدات و وظایف خود سر باز بزنند، اختلافات و مشکلات کوچک و بزرگ زیادی ایجاد خواهد شد.

کارفرما انتظار دارد کارگر وظایف و تعهدات کاری خود را به درستی انجام دهد و کارگر نیز در مقابل توقع دارد کارفرما تعهدات خود را عملی نموده و حقوق و مزایای کارگر را در موعد مقرر پرداخت نماید. اگر هر یک از این دو این وظایف را انجام ندهند مشکلات و اختلافات بروز پیدا خواهد کرد.

در ادامه این مقاله راهکارهایی که ختلافات میان کارگر و کارفرما را حل می‌کند بیان خواهیم کرد و سپس به بررسی حدود وظایف و اختیارات هیئت حل اختلاف خواهیم پرداخت.

راهکارهای حل اختلاف میان کارگر و کارفرما

زمانی که میان کارگر و کارفرما به دلیل عدم انجام وظایف و تعهدات اختلافاتی ایجاد می‌شود، هر دو طرف ممکن است به دنبال راهی باشند تا این اختلافات را حل نمایند.

کارشناسان سامانه وکیل کار 24 در ادامه راهکارهایی ارائه خواهند داد که از طریق آن می‌توان مشکلات ایجاد شده را حل کرد. راهکارهای حل اختلاف عبارت هستند از:

یکی از دو طرف اختلاف تسلیم شود

اولین راهکاری که متخصصان وکیل کار 24 ارائه می‌دهند این است که یکی از کارگر یا کارفرما در جریان حل اختلاف، تسلیم شده و حرف دیگری را بپذیرد.

گاهی ممکن است پیش آید که یکی از کارگر یا کارفرما در تفسیر قانون یا قرارداد دچار مشکل شده و همین امر اختلافاتی را به بار آورد. مدتی می‌گذرد و سپس طرفی که در اشتباه بوده متوجه می‌شود که وظایف خود را به درستی انجام نداده و در نتیجه تسلیم می‌گردد.

این روش بهترین راه برای حل اختلاف است، زیرا نیازی به مراجعه به نهادهای قضایی و اداری ندارد.

بر سر یک موضوع مشترک به توافق برسند

بهترین راه حل برای حل اختلافات ایجاد شده میان کارگر و کارفرما این است که در زمان بروز مشکل و اختلاف، کارگر و کارفرما با یکدیگر به مذاکره نشسته و مشکلات خود را رح کنند و سپس در پایان این سحث به یک نتیجه مسترک برسند به طوری که هر دو از آن راضی باشند.

کارگران باید توجه داشته باشند که کارفرمایان از عدم آگاهی آنها نسبت به قانون سوءاستفاده نکنند.

از یک سازش‌گر کمک بگیرند

راه حل دیگری که برای حل اتلافات ایجاد شده میان کارگر و کارفرما جود دارد این است که کارگر و کارفرما برای حل مشکلات پیش آمده به شخص سومی مراجعه کنند تا آن شخص باعث رسیدن آن‌ها به یک نقطه نظر مشترک شود.

در زمینه حل اختلافات میان کار و کارفرما نهاد سازش‌گری وجود دارد به نام شورای اسلامی کار و انجمن‌های صنفی. وظیفه این نهاد این است که کارگر و کارفرما به سازش برسند.

به مراجع حل اختلاف مراجعه کنند

زمانی که میان کارگر و کارفرما اختلاف به وجود می‌آید، اخرین راه حلی که برای اختلاف میان آن‌ها وجود دارد، این است که به مرجع حل اختلاف مراجعه نمایند.

به طور معمول زمانی که اختلاف و درگیری میان کارگر و کارفرما بسیار زیاد و بزرگ باشد به مرجع حل اختلاف مراجعه می‌نمایند. در ادامه درباره مرجع حل اختلاف بیشتر صحبت خواهیم کرد.

هیئت حل اختلاف

در مراکز تمامی استان‌ها بنا به تشخیص و صلاحدید وزارت کار و رفاه اجتماعی هیئت حل اختلاف تشکیل گردیده است.

به موجب ماده 160 قانون کار، هر هیئت حل اختلافی 9 عضو خواهد داشت که از قرار زیر هستند:

• الف) سه نفر از نمایندگان دولت شامل مدیر کل کار و امور اجتماعی استان یا نماینده او، فرماندار شهرستان یا نماینده او و رئیس دادگستری شهرستان یا نماینده او.
• ب) سه نفر از نمایندگان کارگران که کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان یا کانون انجمن‌های صنفی کارگران و یا مجمع نمایندگان کارگران واحدهای منطقه آن‌ها را انتخاب می‌کند.
• ج) سه نفر از نمایندگان کارفرمایان که از سوی مدیران واحدهای منطقه انتخاب می‌شوند.

هیئت حل اختلاف چه نقش در حل نمودن اختلافات میان کارگر و کارفرما دارد؟

هیئت حل اختلاف در واقع یک مرجع تجدیدنظر است برای رسیدگی به اعتراضاتی که کارفرمایان یا کارگران از آرای صادر شده از هیئت تشخیص دارند.

البته گاهی هم امکان دارد که این مرجع خود به موضوی رسیدگی بدوی کند، مانند زمانی که اختلافات از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل ناشی شده است.

برای تشکیل جلسه هیئت حل اختلاف از اعضایی که در فوق اشاره به آن‌ها اشاره نمودیم دعوت می‌شود و مدیر کل و امور اجتماعی یا نماینده او ریاست جلسه را به عهده خواهد گرفت. این جلسه معمولا در ساعات غیراداری و گاهی نیز در ساعات اداری در محل واحد تشکیل می‌شود.

جلسات هیئت حل اختلاف با حداقل 7 نفر از اعضا به حد نصاب رسیده و رسمی می‌شود و اگر این حداقل در جلسه حاضر نشوند، جلسه فاقد اعتبار بوده و تصمیماتی که در آن اتخاذ شده است موثر نخواهد بود.

تصمیمات این هیئت نیز یا به اتفاق آراء و یا با اکثریت آرا گرفته می‌شود. در جلسه 7 نفره رای 4 نفر و در جلسه 9 نفره رای 5 نفر نیاز است.

در صورتی که تعداد اعضای حاضر در جلسه هیئت حل اختلاف 8 نفر باشند و مخالفان و موافقان برابر باشند، رای گروهی دارای اثر است که نماینده واحد کار و امور اجتماعی در آن حاضر است.

البته برای آن که دقت در تصمیم‌گیری این هیئت بالا باشد، به موجب قانون کار اعضای هیئت می‌تواند از نظرات مشورتی شورای اسلامی واحدهای تولیدی، صنعتی، خدماتی و کشاورزی استفاده کنند.

هر کارگری از اخراج ترس دارد و عدم امنیت شغلی بر روی کیفیت کار کارگر نیز تاثیر می‌گذارد. به همین جهت ماده 165 قانون کار حکم کرده است که اگر هیئت حل اختلاف تشحیص دهد که کارگر به دلیل غیر موجه احراج شده است، باید حکم به بازگشت کار داده و حقوق او نیز از تاریخ اخراج محاسبه خواهد شد. البته این حکم در مواردی که کارفرما به دلیل رکود اقتصادی مجبور به تعدیل نیرو شود اجرا نمی‌شود.

هیئت حل اختلاف چه وظایفی دارد؟

1. هیئت حل اختلاف وظیفه دارد به اختلافاتی که در خصوص رای صادر شده از هیئت تشخیص در مهلت مقرر ایجاد شده است رسیدگی کند.
2. دومین وظیفه حل اختلاف این است که به اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل رسیدگی نماید. این رسیدگی، از نوع بدوی است.
3. و در نهایت اخرین وظیفه هیئت حل اختلاف، رسیدگی به تقاضای کتبی بیمه شده‌ی بیکار در جهت داشتن دلیل موجه برای عدم اعلام بیکاری به اداره کار و امور اجتماعی در مدت تعیین شده است.

هیئت تشخیص

مرجع بدوی که به اختلافات میان کارگر و کارفرما رسیدگی نخستین می‌کند، هیئت تشخیص است. این موضوع در ماده 157 قانون کار، مورد حکم قرار گرفته است.

در واقع باید چنین گفت زمانی که اختلافات میان کارگر و کارفرما بالا می‌گیرد، اول باید به هیئت تشخیص مراجعه نمایند و سپس اگر از رایی که این هیئت صادر نموده ناراضی باشند، باید به هیئت حل اختلاف که یک مرجع تحدیدنظر است مراجعه نمایند.

مرجع بدوی جهت رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما، هیات تشخیص است. براساس قانون کار ترکیب هیات مزبور متشکل از یک نفر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی، یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان و یک نفر نماینده مدیران صنایع به انتخاب کانون انجمن‌های صنعتی کارفرمایان استان می‌باشد.

البته وزارت کار می‌تواند حسب نیاز و در مورد صورت لزوم نسبت به تشکیل چند هیأت تشخیص در سطح هر استان اقدام نماید.

هیئت تشخیص چه وظایفی دارد؟

وظایفی که هیئت تشخیص دارد به شرح زیر است:

1. رسیدگی کردن و تصمیم گرفتن درباره هر نوع اختلاف میان کارگر یا کارآموز و کارفرما که از اجرای قرارداد کار یا کارآموزی، مقررات قانون کار و موافقت‌نامه‌های کارگاهی ناشی شده باشد.
2. رسیدگی به اختلافاتی که از قراردادهای کار موقت و یا انجام کار معین ناشی شده باشد.
3. رسیدگی به شکایات ناشی ازفسخ قرارداد به دلیل قصور کارگر و عدم توجه به وظایف محول شده به او و یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی در صورتی که به او تذکر کتبی داده شده باشد. البته کارفرما برای فسخ قرارداد کار به این دلایل باید موافقت شورای اسلامی کار را به دست آورد.

نکته لازم به ذکری که وجود درد این است که همانگونه که گفتیم اگر اختلاف پیش آمده میان کارگر و کارفرما با توافق حل نگردد، به هیئت تشخیص ارجاع داده می‌شود.

حال در زمانی که موضوع در هیئت تشخیص قرار دارد، قرارداد کار به حالت تعلیق در خواهد آمد.

ترکیب هیئت تشخیص به شکل زیر است:

1. یک نفر نماینده از وزارت کار و امور اجتماعی (این شخص را مدیر کل کار و امور اجتماعی پیشنهاد داده و وزارت کار تایید می‌کند.)
2. یک نفر نماینده از کارگران که از سوی کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان انتخاب می‌شود.
3. یک نفر نماینده از مدیران صنایع که کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایان استان او را انتخاب می‌کند.

کارگران و کارفرمایان برای عضویت در هیئت تشخیص چه شرایطی باید داشته باشند؟

در پاسخ باید بگوییم شرایط عضویت نماینده کارگران و کارفرمایان در هیئت تشخیص عبارت است از:

• دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند.
• حداقل 25 سال تمام داشته باشند.
• حداقل گواهینامه پایان دوره ابتدایی داشته باشند.
• و در نهایت حداقل 5 سال سابقه کار یا آشنایی با مقررات کار و تامین اجتماعی داشته باشند.

حال در صورتی که شرایط زیر وجود داشته باشد، نماینده کارگران و یا کارفرمایان، عضویت خد را از دست خواهد داد:

• استعفا
• فوت
• رای صادر شده از دادگاه مبنی بر محرومیت از حقوق اجتماعی
• به پایان رسیدن دوره نمایندگی
• اعلام از سوی مراجع انتخاب کننده به همراه تأیید وزارت کار و امور اجتماعی
• رعایت نکردن مقررات آیین نامه مربوط به نحوه تشکیل جلسات و شیوه رسیدگی هیئت تشخیص

مراحل رسیدگی به اختلافات موجود میان کارگر و کارفرما

همانگونه که گفتیم رسیدگی به اختلافات میان کارگر و کارفرما دو مرحله‌ای است یعنی  در دو مرحله بدوی و تجدیدنظر به آن رسیدگی می‌شود. چنانچه خواندید رسیدگی بدوی بر عهده هیئت تشخیص و رسیدگی تجدیدنظر بر عهده هیئت حل اختلاف است.

در ادامه مرحل رسیدگی را کامل‌تر توضیح خواهیم داد.

رسیدگی مرحله بدوی (نخستین)

برای آن که موضوع اختلاف در هیئت تشخیص شروع به رسیدگی شود، لازم است که شخص ذینفع یا نماینده او دادخواست رسیدگی خود را به واحد کار و امور اجتماعی محل کار تقدیم کند.

واحد کار و امور اجتماعی محل یعنی همان اداره کار و امور اجتماعی که محل کار کارگر در حوزه آن قرار دارد. این دادخواست باید به زبان فارسی و به صورت کتبی تنظیم شود و مانند دادخواست، برگه‌های آن مخصوص است.

موارد زیر نیز باید در این دادخواست درج شود:

• نام، ‌نام خانوادگی، نام پدر، سال تولد، اقامتگاه، نوع شغل و میزان سابقه کار در کارگاه (اگر خواهان کارگر است).
• نام، نام خانوادگی و اقامتگاه خوانده.
• موضوع شکایت و شرح خواسته به تفکیک مورد.
• امضاء دادخواست یا اثر انگشت خواهان.

نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که رسیدگی به دعاوی در مراجع حل اختلاف، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی ندارد و این کار به صورت کاملا رایگان انجام می‌شود.

همچنین پس از تقدیم دادخواست، وقت رسیدگی با روز و ساعت آن مشخص خواهد شد و به طرفیت ابلاغ می‌گردد.

رسیدگی مرحله تجدیدنظر

زمانی که هیئت تشخیص در خصوص اختلاف میان کارگر و کارفرما رایی صادر نمود که از سوی یکی از طرفین قابل قبول نباشد، وی این امکان را دارد که از این رای صادر شده در هیئت حل اختلاف اعتراض کند.

پس هیئت حل اختلاف یک مرجع تجدیدنظر است مگر در مواردی که قانون رسیدگی بدوی را به آن سپرده باشد. طرح دادخواست، نحوه تشکیل جلسه رسیدگی، تنظیم صورت جلسه، ابلاغ و ارجاع امر به کارشناسی و تحقیق همگی مانند هیئت تشخیص است و به همان شیوه انجام می‌گیرد.

به عنوان آخرین کلا در این مقاله باید بگوییم که اختلاف میان کارگر و کارفرما امری طبیعی است و بسیار زیاد رخ می‌دهد. اما گاهی این اختلافات را خود کارگر و کارفرما با توافق حل می‌کنند، گاهی نیز این اختلافات به قدری شدت دارد که باید در مرجع حل اختلاف مطرح گردد.

مرجع حل اختلاف یک مرجع تجدیدنظر است. بنابراین ابتدا باید اختلافات را در هیئت تشخیص مطرح نمایند و سپس اگر از رایی که در این مرجع صادر شد اعتراض داشتند، آن اعتراض را در هیئت حل اختلاف مطرح کنند.

البته گاهی نیز به موجب قانون، هیئت حل اختلاف سلاحیت رسیدگی بدوی به موضوع معینی را دارد.