ممنوعیت اخراج زنان کارگر در ایام مرخصی زایمان و تا پایان دوران شیر دهی (2 سالگی فرزند)
راهنمای مقاله
برای بسیاری از مادران کارمند این سوال و دغدغه وجود دارد که آیا در زمانی که مشغول نگهداری از فرزندان خود، به ویژه در ماه‌های اولیه از تولد فرزندشان هستند، کارفرمای ایشان می‌تواند نسبت به اخراج مادران کارمند اقدام نماید؟ آیا اقدامی می‌توان صورت داد و نتیجه چه خواهد بود؟
در این مقاله قصد داریم به سوالات یاد شده در خصوص ممنوعیت اخراج زنان کارگر در ایام مرخصی زایمان و تا پایان دوران شیر دهی پاسخ بدهیم، در نتیجه اگر شما نیز از نگرانی‌های یکسانی برخوردار هستید، پیشنهاد می‌شود که در این مقاله با ما همراه باشید.
معرفی مرخصی زایمان
قانون کار مصوب سال 1369 در مواد متعددی به موضوع مرخصی زایمان کارمندان خانم پرداخته است، در واقع محرومیت بانوان به دلایلی همچون زایمان و ازدواج به عنوان یک نوع تبعیض جنسیتی شمرده شده و در نقاط مختلف جهان به عنوان عمل شنیعی یاد می‌شود.
در زمان‌هایی که یک طرف یک رابطه قراردادی در نقطه ضعیف‌تری نسبت به طرف دیگر قرار دارد حمایت‌های قانونی ضرورت می‌یابد، باید اشاره کرد که قانون کار به صورت کلی به عنوان یک قانون حمایتی تنظیم و صادر شده است که هدف اصلی آن حمایت از کارگران در مقابل کارفرمایان بوده است.
شان نزول قانون برای انجام تفسیر از آن و نیز برای بررسی موضوعات مربوطه مورد توجه قرار می‌گیرند، در نیتجه هرگاه که موضوعات مرتبط با قانون کار محل سوال قرار داشته باشد باید در خاطر نگه داشت که این قانون یک مقرره حمایتی به نفع کارگران و کارمندان است.
نکته دیگری که از وصف حمایتی قانون کار به دست می‌آید، الزامی بودن قواعد آن است، منظور از الزامی بودن قواعد آن است که توافق طرفین نمی‌تواند حکم قانون را تغییر دهد، این اصل نیز ناشی از حمایت از قشر ضعیف‌تر است، در واقع بیان می‌شود که توافقات کارگران و کارفرمایان حقیقتا جنبه توافق ندارد بلکه وضعیت کارمندان ایشان را اعلام نظر حقیقی خود محروم می‌سازد.
با توجه به توضیحات ارائه شده به بررسی مرخصی زایمان و مرخصی دوران شیردهی بانوان به بیان قانون کار می‌پردازیم.
مرخصی زایمان که طبق ماده 76 قانون کار به مدت 90 روز پیش‌بینی شده است برای آن دسته از مادرانی در نظر گرفته شده است که در حین قرارداد و رابطه کاری باردار هستند، این اشخاص می‌توانند با جمع بودن شرایطی از مرخصی زایمان بهره‌مند شوند.
لازم به ذکر آن که مطابق با ماده 76 ترجیح بر آن است که 45 روز از مرخصی 90 روزه پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد اما ممنوعیتی وجود ندارد که مادر از حق قانونی خود به نحو و تشکیلات دیگری استفاده نماید، برای مثال می‌تواند مدت بیشتری را به پس از زایمان خود اختصاص دهد و یا برعکس.
همچنین مطابق با بخش انتهایی همین ماده امکان افزودن 14 روز مرخصی برای انجام زایمان به 90 روز پیشین تعیین شده است، در اینجا باید خاطر نشان ساخت که در اصلاحیه انجام شده درباره مرخصی زایمان بانوان، مدت مقرر در سال 92 به مدت 9 ماه افزوده گردید، و مطابق با احکام صادره در حال حاضر ارگان‌های محل اشتغال موظفند نسبت به ارائه 9 ماه مرخصی برای زایمان به کارمندان خانم همکاری نمایند.
در تبصره ماده 76 بیان شده بود که پس از پایان دوران مرخصی زایمان، کارگر زن به شغل سابق خود باز خواهد گشت و مدت مرخصی زایمان به عنوان سابقه خدمت وی شمرده می‌شود، حال ببینیم استفاده از مرخصی زایمان نیاز به داشتن چه شرایطی دارد و چه مراحلی باید طی گردد و نیز مزایای آن چه خواهد بود؟
شرایط استفاده از مرخصی زایمان
استفاده از مرخصی زایمان موکول به دارا بودن و اجرای شرایطی شده است، مطابق با آیین‌نامه‌های موجود شرط اولیه برای استفاده از مرخصی زایمان اشتغال در حین بارداری است، این شرط حاکی از آن است که مادر باردار باید شاغل محسوب گردد، محل خدمت وی می‌تواند هر یک از ارگان‌ها و سازمان‌های مشمول قانون خدمات کشوری و یا قانون کار باشد.
شرط دومی که برای استفاده از مرخصی زایمان وجود دارد، ضرورت بیمه بودن مادر است، باید در نظر داشت که امروزه بیمه کردن کارمندان و کارگران توسط سازمان محل اشتغال یک ضرورت و وظیفه قانونی محسوب می‌گردد.
با این حال چنانچه سازمان متبوع به هر دلیل اعم از با آگاهی کارمندان یا بدون آگاهی ایشان از وظیفه قانونی خود در بیمه کردن کارمندان سرباز زند، مادر باردار نمی‌تواند از مرخصی زایمان خود استفاده نماید.
شرط سوم و نهایی برای استفاده از مرخصی زایمان پرداخت شدن حداقل 60 روز حق بیمه برای مادر توسط کارفرما می‌باشد، به عبارت دیگر مادران برای آن که از مزایای مرخصی زایمان استفاده نمایند ضروری است که پیش از ایام مرخصی حداقل به مدت 2 ماه برای ایشان حق بیمه پرداخت شده باشد.
بدیهی است که استفاده از حق مرخصی زایمان مشروط به انجا مراحل اداری و ثبت درخواست در سامانه مربوط به اداره کار است که تشریح مراحل آن را می‌توانید در مقالات مربوطه دنبال نمایید.
مزایای استفاده از مرخصی زایمان
با فرض آن که مادر باردار از شرایط برخورداری از مرخصی زایمان برخوردار بوده و با طی کردن مراحل اداری آن نسبت به دریافت مرخصی اقدام نموده باشد، مزایایی برای وی وجود خواهد داشت که به شرح ذیل است:
- در ایام مرخصی زایمان حقوق مادران به ایشان پرداخته خواهد شد، در واقع مرخصی زایمان یک حق برای مادران و یک امتیاز برای فرزندان تازه متولد به حساب می‌آید و طبیعی است که محروم کردن مادران از حقوق خود می‌تواند ایشان را در تنگنای مالی قرار دهد، در نتیجه حقوق قانونی ایشان به آن‌ها پرداخت خواهد شد.
البته باید توجه داشت که حقوق مادران در ایام مرخصی زایمان توسط سازمان تامین اجتماعی محاسبه و پرداخت می‌گردد و در نتیجه به حقوق ایشان در زمان اشتغال متفاوت خواهد بود.
- ایام مرخصی زایمان به عنوان سابقه کاری برای مادران در نظر گرفته می‌شود، مطابق با این مزیت یاد شده ایام مرخصی زایمان همچنان برای مادران حق بیمه پرداخت می‌گردد و از ایام اشتغال ایشان به حساب خواهد آمد، در نتیجه در سوابق بیمه و بازنشستگی ایام مرخصی زایمان به عنوان دوران اشتغال فعال محاسبه خواهد شد.
- ممنوعیت اخراج مادران در زمان استفاده از مرخصی زایمان، مطابق با این مزیت نمی‌توان مادران را به علت آن که در ایام مرخصی زایمان به سر می‌برند از شغل خود محروم ساخت، بلکه مطابق با مواد قانونی موجود مادران پس از طی کردن ایام مرخصی خود این حق را دارند که به محل اشتغال سابق خود بازگشته و سمت سابق خود را مجددا تصاحب نمایند.
اما باید در نظر داشت که با توجه به نوع رابطه قراردادی که مادران با محل اشتغال خود دارند این حق متفاوت خواهد بود.
چنانچه قرارداد کار دائم بین مادر و کارفرما وجود داشته باشد، مطابق با رای وحدت رویه صادر شده، کارفرمایان تا مدت 2 سالگی فرزندان به هیچ عنوان اجازه اخراج مادر را نخواهند داشت.
مادران پس از پایان مدت مرخصی زایمان خود به محل اشتغال رجوع خواهند کرد و اخراج ایشان تا 2 سالگی طفل به هر علتی ممنوع خواهد بود، اما اگر رابطه فی مابین از نوع قرارداد کار مدت معین باشد، مطابق با رای وحدت رویه مذکور، مدت مرخصی زایمان به عنوان دوره‌ای از قرارداد کار محسوب نمی‌گردد و پس از پایان مدت مرخصی رابطه قراردادی از سر گرفته می‌شود.
با این توضیح که در فرض مثال مادری یک قرارداد کار یکساله با محل اشتغال خود دارد، حال در ماه دوم به مرخصی زایمان می‌رود، زمانی که به محل اشتغال باز گردد، قرارداد وی برای 10 ماه اعتبار خواهد داشت و امکان اخراج وی در این مدت به هیچ وجه وجود نخواهد داشت.
- تغییر شغل و محل اشتغال مادران که از ایام مرخصی زایمان خود بازگشته‌اند تنها با موافقت خود ایشان میسر است و در صورت عدم موافقت مادران، به هیچ وجه نمی‌توان سمت و محل اشتغال نامبرده را در مدت ممنوعیت قانونی تغییر داد.
معرفی مرخصی ایام شیردهی
در بخش قبلی با مرخصی زایمان، مدت آن، شرایط دریافت مرخصی زایمان و نیز مزایای قانونی آن آشنا شدیم، حال در این بخش قصد داریم به معرفی مرخصی ایام شیردهی و مزایای آن بپردازیم.
همانطور که بیان شد مدت مرخصی زایمان 9 ماه خواهد بود که بخشی از آن در ماه‌های آخر بارداری و بخش دیگری در ماه‌های اول از تولد طفل استفاده می‌گردد، اما مدت 9 ماه برای حمایت و نگهداری طفل تازه متولد شده کفایت نمی‌نماید.
باید توجه داشت که اطفال و نوزادان آینده‌داران کشور هستند، نیازهای آن‌ها باید شناسایی و مورد توجه قرار گیرد تا بتوان نسل‌های آتی را به طور مناسب پرورش داد، برخی از نیازها به ویژه در ماه‌های اولیه تولد به عنوان نیازهای حیاتی هستند و به همین سبب در احکام قانونی ما و نیز قانون کار وارد شده‌اند.
مرخصی ایام شیردهی به وضعیتی گفته می‌شود که مادران شیرده تا مدت 2 سالگی طفل می‌توانند هر 3 ساعت به میزان نیم ساعت فرصت شیردهی به طفل خود را کسب نمایند. مرخصی ایام شیردهی جز ساعت کاری مادران محسوب می‌گردد و استفاده از آن یک حق برای مادران است.
البته در شرایط امروز اجتماع استفاده از مرخصی ایام شیردهی چندان معقول به نظر نمی‌رسد، در واقع جز در حالتی که محل اشتغال مادر مهدکودک داشته و نامبرده بتواند طفل خود را به محل کار بیاورد، تقریبا امکان استفاده از مرخصی شیردهی غیرممکن شده است، اما در هر صورت اگر بنا به هر نحوی اعم از نزدیکی محل اشتغال مادر به محل سکونت و یا حضور ثالث به همراه طفل در محل اشتغال، امکان شیردهی برای مادران فراهم باشد، استفاده از مرخصی ایام شیردهی حق ایشان خواهد بود.
در اینجا باید توجه نمود که استفاده از مرخصی ایام شیردهی موکول به ارائه گواهی شیردهی از مرکز بهداشت منطقه شده است که گواهی مذکور برای دریافت مرخصی شیردهی به مدت یک ماه معتبر خواهد بود و با انقضای یک ماه باید گواهی مجددی ارائه گردد.
نکته دیگری که باید ذکر گردد ممنوعیت اخراج مادران به دلیل استفاده از مرخصی ایام شیردهی است، این مرخصی که تا 2 سالگی طفل قابل درخواست است، به هیچ وجه نمی‌تواند دلیلی برای اخراج مادران به حساب آید.
با توجه به اینکه مادران در هر 3 ساعت نیم ساعت حق مرخصی دارند و با توجه به نقش حیاتی که تغذیه طفل برای وی ایفا می‌نماید، نمی‌توان مادر را با دلایلی همچون سرپیچی از انجام امور، به تاخیر افتادن امور جاری یا هر بهانه دیگری اخراج کرد. همانطور که در بخش قبلی اشاره شد اخراج مادران در قراردادهای کار دائم تا 2 سالگی طفل بنا به هر علتی ممنوع است.
در اینجا باید خاطر نشان ساخت که در قراردادهای مدت موقت، چنانچه مدت قرارداد با احتساب ایام مرخصی زایمان خاتمه یافته باشد، کارفرما تعهدی به تمدید قرارداد ایفا نکرده و می‌تواند بنا به هر علتی منجمله به تاخیر افتادن امور که ناشی از استفاده از ایام مرخصی شیردهی بوده است، قرارداد فیمابین را تمدید ننماید.
مشاوره ممنوعیت اخراج زنان کارگر در ایام مرخصی زایمان و تا پایان دوران شیر
در این مقاله به معرفی دو قسم از مرخصی پرداختیم که برای مادران شاغل نقش حیاتی ایفا می‌نمایند، نخستین آن‌ها که به مرخصی زایمان شناخته می‌شود عبارت بود از یک مرخصی 9 ماهه که بخشی از آن پیش از زایمان و بخشی پس از زایمان قابل استفاده بود، بیان شد که مدت مرخصی زایمان جز سوابق کاری مادر محسوب خواهد شد و حقوق و مزایای این دوران توسط سازمان تامین اجتماعی محاسبه و پرداخت می‌گردید.
همچنین بیان شد که استفاده از مرخصی زایمان مشروط است به اشتغال در یکی از کارگاه‌های مشمول قانون کار یا خدمات کشوری به نحوی که برای مادر حداقل 2 ماه حق بیمه پرداخت شده باشد. همچنین بیان شد که اخراج مادران در قرارداد کار تمام مدت یا بلند مدت تا 2 سالگی طفل بنا به هر علتی که باشد ممنوع خواهد بود.
مرخصی دیگری که به آن اشاره کردیم، مرخصی ایام شیردهی بود، دانستیم که مرخصی ایام شیردهی که تا 2 سالگی طفل ادامه خواهد داشت، عبارت است از حق مادر در کسب نیم ساعت مرخصی در هر 3 ساعت.
استفاده از مرخصی ایام شیردهی موکول است به دریافت و ارائه گواهی شیردهی از مرکز بهداشت که در هر ماه باید تمدید گردد، همچنین بیان شد که امروزه عملا استفاده از مرخصی ایام شیردهی موضوعیت ندارد اما همچنان یک حق برای مادران است که می‌توانند از آن استفاده نمایند.
با وجود آن که تلاش کردیم در این مقاله به چالش‌ها و سوالاتی که ذهن مادران کارمند را به خود مشغول می‌دارد پاسخ دهیم، اما اگر نقاط ابهامی باقی ماند و یا آن که برای استفاده از حق مرخصی خود نیاز به دریافت مشاوره داشتید، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین، تلفنی و حضوری گروه وکیل کار ۲۴ بهره‌مند شوید.
