اتباع بيگانه فاقد رواديد كار در صورت حادثه ناشی از كار منجر به فوت و نقص عضو، مستمری خواهد داشت؟
در ایران اتباع خارجه زیادی وجود دارند که مشغول به کار هستند. در میان تمام اتباع خارجی که در ایران مشغول هستند، تعداد تبعه افغانستان بسیار زیاد است و اکثریت آن را تشکیل می‌دهد.
بیشتر اتباع خارجی در کارهای ساختمانی مشغول به کار هستند و کارفرمایان نیز بیشتر تمایل به استخدام کارگران تبعه خارجی دارند تا بومیان ایرانی.
به طور کلی می‌توان چنین گفت که بیشتر مشاغلی که اتباع خارجی در ایران به آن مشغول می‌شوند، از مشاغل پرخطر محسوب می‌شود و احتمال وقوع حوادث ناشی از کار در آن زیادتر از سایر مشاغل است.
به همین دلیل این سوال برای تبعه خارجی ایجاد می‌شود که آیا در صورت وقوع حوادث ناشی از کار که منجر به فوت و یا قطع عضو و یا ورود خسارت به کارگر خارجی می‌شود، بیمه آن‌ها را تحت پوشش قرار داده و مستمری و غرامت دستمزد به آن‌ها پرداخت می‌کند؟
بیمه حوادث چیست؟
برای آن که متوجه شویم آیا بیمه حوادث به کارگران تبعه خارجی تعلق می‌گیرد یا نه، لازم است در ابتدا بیمه حوادث را تعریف کنیم. بیمه حوادث به بیمه‌ای گفته می‌شود که در دسته بیمه اشخاص قرار داشته و موضوع حمایت آن زندگی شخص بیمه شده است.
زمانی که برای شخصی که بیمه حوادث شده اتفاقی رخ دهد، به صورت 24 ساعته و در برابر تمامی حوادث اعم از آن که شغلی باشد یا غیرشغلی، مورد حمایت قرار می‌گیرد.
از حوادث اصلی که تحت پوشش این بیمه نامه قرار دارد می‌توان به فوت، نقص عضو و از کار افتادگی اشاره کرد.
بنابراین اگر شخص بیمه شده بر اثر حادثه‌ای فوت کند شرکت بیمه غرامت فوت او را به وارثان و ذی‌نفعان او پرداخت می‌کند و یا اگر دچار نقص عضو و یا از کار افتادگی شود، شرکت بیمه هزینه خدمات درمانی و پزشکی او را پرداخت کرده و همچنین مبلغی را به عنوان غرامت دستمزد و مستمری به او می‌پردازد.
آیا بیمه حوادث، کارگران تبعه خارجی را نیز بیمه می‌کند؟
بر اساس قانون کار در ایران و سایر قوانین موجود، اتباع خارجی زمانی می‌توانند در ایران مشغول به کار شوند که گذرنامه یا روادید ورود به حق کار داشته باشند، در غیر این صورت حق اشتغال به کار در ایران را نخواهند داشت.
آن دسته از اتباع خارجی که روادید ورود با حق کار و یا پروانه کار ندارند، از شمول قانون کار خارج شده و حق استفاده از مزایای بیمه تامین اجتماعی را نخواهند داشت.
نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که اتباع خارجی که در ایران مقیم هستند باید خود و کسانی که تحت تکفلشان قرار دارند را در یکی از شرکت‌های بیمه، بیمه حوادث اتباع خارجی و بیمه سلامت کنند.
لازم به ذکر است که کارفرمایان و پیمانکاران باید از استخدام آن دسته از کارگران تبعه خارجی مقیم ایران که فاقد بیمه حوادث و بیمه سلامت هستند، خودداری نمایند.
روادید با حق کار به چه معناست؟
همانگونه که در فوق بیان کردیم تبعه خارجی برای آن که بتوانند در ایران مشغول به کار شده و تحت شمول قانون کار ایران قرار بگیرند، باید دارای روادید ورود با حق کار باشند.
بنابراین اتباع خارجه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند مگر آنکه روادید ورود با حق کار مشخص داشته باشند و بر اساس آیین نامه‌های موجود، پروانه کار دریافت نمایند.
حال ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که چگونه می‌توان روادید با حق کار و مجوز پروانه کار دریافت کرد؟
در پاسخ به این سوال لازم است بگوییم که اول از هر چیز کارفرما باید به اداره کل اشتغال اتباع خارجه مراجعه کرده و درخواست خود را مبنی بر استخدام نیروی کار خارجی بدهد و فرم‌های مربوطه را تکمیل نموده و به همین اداره تحویل دهد.
حال این واحد اشتغال اتباع خارجه، درخواست کارفرما و فرم‌های تحویل داده شده را بررسی کرده و گزارشی تهیه می‌کند و این تقاضا را به هیئت فنی اشتغال که بالاترین مرجع تصمیم‌گیری است، تقدیم می‌نماید.
حال نوبت آن می‌رسد که اعضای هیئت فنی اشتغال، در خصوص درخواست کارفرما مبنی بر استخدام تبعه خارجی در ایران تصمیم‌گیری کنند.
در صورتی که آنان درخواست کارفرما را تایید نمودند برای تبعه خارجی مجوز و روادید با حق کار صادر می‌شود و تبعه خارجی به مجب ایران می‌تواند وارد ایران شده و مشغول به کار شود.
در ماده 120 قانون کار آمده است: اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند مگر آن که اولا دارای روادید ورود با حق کار مشخص بوده و ثانیا مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه، پروانه کار دریافت دارند.
تبصره – اتباع بیگانه ذیل مشمول مقررات ماده 120 نمی‌باشند:
- الف) اتباع بیگانه‌ای که منحصرا در خدمت ماموریت‌های دیپلماتیک و کنسولی هستند با تایید وزارت امور خارجه.
- ب) کارکنان و کارشناسان سازمان ملل متحد و سازمان‌های وابسته به آن‌ها با تایید وزارت امور خارجه.
- ج) خبرنگاران خبرگزاری‌ها و مطبوعات خارجی بشرط معامله متقابل و تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
در خصوص روادید با حق کار نکات مهمی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- کارفرما وظیفه خواهد داشت که حداکثر یک ماه بعد از ورود تبعه خارجه به کشور، مدارک مورد نیاز برای صدور پروانه کار او را به اداره کل اشتغال اتباع خارجی تقدیم کند. چنانچه در این خصوص کارفرما تاخیر داشته باشد به موجب ماده 181 قانون کار، عمل می‌گردد.
- شرکت‌های بخش پروژه باید نمودار سازمانی کارکنان خارجی خود را با یک نسخه از تصویر قرارداد منعقد شده که دربرگیرنده موضوع قرارداد، تاریخ آغاز و پایان قرارداد، برنامه‌های آموزشی، تعیین درصد نیروی کار خارجی و ایرانی و امضای طرفین قرارداد است را ارائه کنند.
- روادید ورود با حق کار از تاریخی که از سوی اداره اشتغال اتباع خارجه اعلام می‌شود تا 3 ماه پس از آن اعتبار دارد.
- به منظور باطل کردن روادید با حق کار صادر شده، کارفرما باید درخواست خود را به صورت کتبی با ذکر آخرین شماره روادید به اداره اشتغال اتباع خارجی ارائه دهد.
برای صدور روادید ورود با حق کار چه مدارکی لازم است؟
برای آن که روادید با حق کار برای تبعه خارجی صادر شود مدارکی لازم است که به شرح زیر خواهد بود:
- ارائه درخواست کتبی کارفرما، به منظور درخواست صدور روادید ورود با حق کار همراه با مهر و امضای مجاز.
- کامل کردن یک نسخه فرم اطلاعات کارفرما با مُهر و امضای مجاز.
- کامل کردن 2 نسخه فرم اطلاعات شخصی تبعه خارجی همراه با مُهر و امضای مجاز.
- تکمیل 2 نسخه از فرم اطلاعات شغلی تبعه خارجی به همراه مُهر و امضای مجاز.
- ارائه تصویر پروانه زناشویی که از سوی وزارت کشور یا یکی از استانداری‌های کشورصادر شده و ارائه تصویر سند ازدواج و شناسنامه بعد از آن که اصل آن‌ها رویت شد. (برای اتباع خارجی که همسر ایرانی دارند.)
- کامل کردن فرم تعهد کارفرما به همراه مهر و امضای مجاز.
- ارائه تصویر گذرنامه و اگر تبعه درایران حضور داشت، ارائه اصل گذرنامه ضرورت دارد.
از آن جایی که روادید ورود با حق کار به این معناست که تبعه خارجی برای اشتغال وارد کشور شود، پس هیچ مجوز پیش نیازی قبل از صدور روادید با حق کار صادر نخواهد شد.
به طور معمول این کارفرما است که درخواست اجازه ورود تبعه خارجی برای ورود او به کشور جهت اشتغال را به اداره اشتغال اتباع خارجی می‌دهد.
بیمه حوادث چه تعهداتی در برابر اتباع خارجی دارد؟
همانگونه که پیش از این اشاره نمودیم، اگر تبعه خارجی که در ایران مشغول به کار است دارای روادید با حق کار باشد، مشمول قانون کار ایران شده و می‌تواند از مزایای آن از جمله بیمه حوادث شدن و بیمه سلامت بهره‌مند شود.
شرکت بیمه در ازای دریافت حق بیمه از کارگر خارجی، هزینه‌های پزشکی و درمانی شخص بیمه شده را برعهده می‌گیرد و مسائلی همچون از کار افتادگی، فوت و نقص عضو از اصلی‌ترین موارد تحت پوشش بیمه حوادث هستند.
موارد ذیل تحت پوشش بیمه حوادث اتباع خارجی و بیمه سلامت قرار می‌گیرد:
- پوشش غرامت فوت به موجب حادثه ناشی از کار یا غیر از آن
- پوشش غرامت نقص عضو دائم ناشی از حادثه کاری یا غیرکاری
- جبران هزینه‌های پزشکی و درمانی ناشی از حادثه
- پرداخت کردن هزینه‌های بستری اورژانسی در بیمارستان
چه کسانی مشمول بیمه اتباع خارجی می‌شوند؟
آن دسته از اتباع خارجی که نزد کارفرما کار می‌کنند و از او دستمزد دریافت می‌کنند، اتباعی که حرفه یا شغل آزاد دارند، روحانیون خارجی و درنهایت آن اتباع خارجی که دوست دارند به صورت آزاد این بیمه را برای خود پرداخت کنند، مشمول بیمه اتباع خارجی قرار می‌گیرند و می‌توانند از مزایا و خدماتی که سازمان تامین اجتماعی ارائه می‌دهد، استفاده نمایند.
بیمه بیکاری به اتباع خارجی تعلق نمی‌گیرد
تنها محدودیتی که شورای اسلامی کار برای اتباع خارجی در نظر گرفته این است که به آن‌ها بیمه بیکاری تعلق نمی‌گیرد.
این محدودیت در صورتی وضع شده است که تبعه خارجی به صورت قانونی و با مجوز از سوی اداره اشتغال اتباع خارجی در ایران مشغول فعالیت و کار است و می‌تواند مانند کارگران ایرانی بومی، از مزایای ارائه شده از سازمان تامین اجتماعی استفاده کند.
در حقیقت تنها تفاوتی که بیمه کارگران ایرانی با بیمه کارگران تبعه خارجی دارد پرداخت حق بیمه 3 درصدی بیمه بیکاری است که کارگران ایرانی باید آن را پرداخت کنند، ولی کارگران تبعه خارجی به دلیل آن که بیمه بیکاری درافت نمی‌کنند، از پرداخت این هزینه معاف هستند.
اما در خصوص سایر شرایط بیمه، کارگران تبعه خارجی هیچ تفاوتی با کارگران ایرانی ندارند.
بیمه اتباع خارجی به تمدید پروانه کار منوط است
اتباع خارجی که در ایران اشتغال به کار دارند، تابع مقررات قانون تامین اجتماعی خواهند بود با این شرط که پروانه کار آن‌ها تمدید شده باشد. به عبارت دیگر بیمه شدن کارگر تبعه خارجی تنها با تمدید پروانه کار او امکان پذیر است.
کارگران تبعه خارجی برای آن که بتوانند از مزایای قانون تامین اجتماعی بهره‌مند شده و تحت شمول این قانون قرار بگیرند باید به مراکزی که توسط وزارت تعاون معرفی شده مراجعه نمایند و اقدام به تمدید یا تجدید پروانه کار خود کنند.
اگر کارگر تبعه خارجی در مهلت مقرر شده هیچ اقدامی در جهت دریافت، تمدید یا تجدید پروانه کار خود نکند، نمی‌تواند دفترچه بیمه درمانی خود و همچنین حق بیمه مربوطه خود را تمدید نماید.
اگر تبعه خارجی به صورت خویش فرما در ایران مشغول به کار بود می‌تواند به یکی از شعب بیمه تامین اجتماعی مراجعه نموده و قرارداد بیمه مربوطه انعقاد نماید. این تبعه خارجی باید حداکثر 50 سال سن داشته باشد و مجوز اشتغال نیز داشته باشد.
اگر یک تبعه خارجی در کشور خود بیمه بود، لازم است مجددا در ایران نیز در سازمان تامین اجتماعی بیمه شود؟
در ماده 5 قانون تامین اجتماعی حکم شده است که: بیمه اتباع بیگانه که طبق قوانین و مقررات مربوط در ایران به کار اشتغال دارند تابع مقررات این قانون خواهد بود مگر در موارد زیر:
- در صورتی که بین دول متبوع آنان و دولت جمهوری اسلامی ایران موافقتنامه های دو جانبه یا چند جانبه تأمین اجتماعی منعقد شده باشد که در اینصورت طبق موافقتنامه عمل خواهد شد.
- هرگاه تبعه بیگانه طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران در کشور خود یا در کشور دیگر در موارد پیش‌بینی شده در ماده 3 این قانون کلا یا بعضاً بیمه شده باشند که در اینصورت در همان موارد از شمول مقررات این قانون معاف می‌باشند.
از این ماده متوجه می‌شویم که اگر کارگر در کشور خود از سوی مقامات صالح بیمه شده باشد دیگر نیازی نیست در ایران مجددا بیمه شود. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که بیمه حوادث از شمول ماده 5 خارج بوده و این نکته در تبصره ماده فوق الذکر نیز آمده است.
به موجب تبصره ماده 5 قانون تامین اجتماعی: «تبصره – حوادث ناشی از کار اتباع کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره (۹) سازمان بین‌المللی کار از شمول بند (ب) مستثنی می‌باشد و نرخ و‌مأخذ حق بیمه طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط سازمان تامین اجتماعی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.»
بنابراین کارفرما باید معادل با 3 درصد از حقوق و مزایای کارگر تبعه خارجی را برای بیمه حوادث ناشی از کار، به سازمان تامین اجتماعی بدهد و این امر ادامه خواهد داشت تا زمانی که کارگر تبعه خارجی در ایران مشغول به کار باشد.
با وجود این بیمه، زمانی که کارگر دچار حادثه ناشی از کار شد، می‌تواند غرامت دستمزد دریافت کند.
کارگر تبعه خارجی برای دریافت خسارت حوادث ناشی از کار چه مدارکی لازم دارد؟
اولین کاری که یک تبعه خارجی برای دریافت خسارات وارد شده بر اثر حوادث ناشی از کار باید انجام دهد این است که مدارک لازم را جمع‌آوری کند.
ممکن است هرکسی نداند که در این مسیر به چه مدارکی نیاز دارد، به همین دلیل سامانه وکیل کار 24 بستری را فراهم کرده تا افراد بتوانند به وکلای متخصص حوزه حقوق کار دسترسی پیدا کنند و سوالات خود را در این زمینه از آن‌ها جویا شوند.
کارشناسان وکیل کار 24 می‌گویند برای دریافت خسارت بیمه حوادث اتباع خارجی، باید نوع پوشش بیمه را مشخص کرد، زیرا مدارک مورد نیاز در هر پوشش متفاوت است.
اگر تبعه خارجی بخواهد هزینه‌های پزشکی خود را دریافت کند و یا اگر دچار نقص عضو شده، باید اصل گواهی بیمه، کپی برابر اصل شده مدارک هویتی (پاسپورت و شناسنامه)، کپی برابر اصل گزارش حادثه از سوی پلیس به علاوه اصل مدارک پزشکی خود را به شرکت بیمه ارائه دهد.
اگر بیمه شده بر اثر حادثه ناشی از کار فوت نماید، ذی‌نفعان باید مدارک زیر را به شرکت بیمه ارائه دهند تا بتوانند غرامت فوت او را دریافت کنند:
- ارائه اصل گواهی بیمه
- کپی برابر اصل شناسنامه کلیه ورثه بیمه شده
- کپی برابر اصل مدارک پزشکی و بیمارستانی
- کپی برابر اصل گزارش حادثه از سوی پلیس
- کپی برابر اصل شناسنامه باطل شده تبعه متوفی و همچنین ارائه گواهی پزشکی قانونی
- کپی برابر اصل گواهی فوت، جواز دفن، گزارش معاینه جسد و برگه انحصار وراثت
نحوه حمایت بیمه مسئولیت کارفرما از اتباع خارجی
گاهی در زمانی که کارگر مشغول کار است ممکن است برای او حوادثی پیش بیاید که در آن تقصیری ندارد. در این حالت فرقی ندارد کارگر بومی ایران باشد و یا تبعه خارجی.
در هر صورت کارفرما وظیفه دارد در حد تقصیرش، خسارت وارد شده به کارگر آسیب دیده را جبران و از او حمایت کند.
کارفرمایان می‌توانند بیمه مسئولیت کارفرما تهیه کنند تا به این طریق اگر برای کارگر خسارتی ایجاد شد، در صورت تقصیر کارفرما، بیمه آن خسارت را جبران کند.
منظور از این جبران خسارت یعنی پرداخت هزینه‌های پزشکی و درمانی، پرداخت غرامت فوت و غرامت نقص عضو و از کار افتادگی.
بیمه مسئولیت کافرما در برابر کارکنان انواع مختلفی دارد که به شرح زیر است:
- بیمه مسئولیت کارفرما در برابر کارکنان بازرگانی، خدماتی، صنعتی و اداری
- بیمه مسئولیت کارفرما در مقابل کارکنان ساختمانی
- بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان عمرانی
قابل توجه است که اتباع بیگانه نیز اگر اقامت و مجوز کار داشته باشند، مشمول بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان خواهند شد.
اگر اتباع بیگانه فاقد روادید کار دچار حادثه منجر به فوت یا نقص عضو شوند به آن‌ها مستمری تعلق می‌گیرد؟
با توجه به تمام مطالبی که در این مقاله بیان شد، پاسخ به این سوال راحت است. همانگونه که در ماده 120 قانون کار حکم شد، تبعه خارجی در ایران نمی‌تواند به صورت قانونی مشغول به کار شود مگر آن که
- روادید ورود با حق کار مشخص داشته باشد و
- بر اساس آیین‌نامه‌های مربوطه پروانه کار دریافت کند.
در چنین حالتی اگر کارگر تبعه خارجی دچار حادثه ناشی از کار شد می‌تواند غرامت دریافت کند اما اگر تبعه خارجی فاقد روادید کار بوده و به صورت غیرقانونی در ایران مشغول به کار باشد، تحت حمایت بیمه حوادث قرار نگرفته و در نتیجه در صورت وقوع حادثه نمی‌تواند غرامت دریافت کند.
