مدیریت منابع انسانی نیازمند نگهداری و صیانت از نیروهای کار و همچنین ایمنی محیط کار میباشد. به همین علت در تمامی کشورهای توسعه یافته، در راستای جلوگیری از به وجود آمدن حوادث شغلی و همچنین اثرات سوئی که ممکن است به وجود آید، قوانین و مقرراتی به عنوان آییننامههای حفاظتی فنی و بهداشت کار پیش‌بینی شده است.
چرا که مطابق با قانون، داشتن فرهنگ ایمنی و حفاظتی در محیط‌های کاری، ارتباطی مستقیم با سلامت و بهداشت نیروی کار دارد. همچنین موجب رشد و توسعه اقتصادی جوامع نیز می‌گردد. در ادامه به بررسی سوالات و قوانین مربوط به حفاظت فنی و بهداشت کار خواهیم پرداخت.
کارگاه‌های مشمول تشکیل کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار
مطابق با ماده 2 آیین‌نامه مربوط به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار، کارگاه‌هایی که از 25 نفر کارگر تشکیل شده باشند، کارفرما مکلف میباشد، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل بدهد.
اعضای این کمیته به شرح ذیل میباشد:
- شخص کارفرما (یا نماینده تام الاختیار وی)
- نماینده کارگران کارگاه یا نمایندهی شورای اسلامی
- مدیر فنی (یا یکی سراستادکاران کارگاه مربوطه)
- فرد مسئول حفاظت فنی
- فرد مسئول بهداشت حرفهای
هدف تشکیل کمیته حفاظت فنی در محیط کار
مطابق با ماده 93 قانون کار، با هدف مشارکت کارگران و همچنین نظارت بر اجرای صحیح مقررات مربوط به حفاظت فنی و بهداشت کار و همچنین پیشگیری کردن از حوادث و بیماری‌ها، در کارگاه‌ها و محیط‌های کاری که دو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کار و امور اجتماعی که اعلام نمایند، می‌بایست این کمیته تشکیل گردد.
وظایف کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار
در ذیل، مطابق با ماده 5 آیین‌نامه، وظایف کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار ذکر شده است:
- مطرح کردن مشکلات و مسائل مربوط به حفاظت و بهداشت محیط کار در جلساتی که در کمیته تشکیل می‌شود، همچنین پیشنهاداتی که لازم است، به کارفرما ارائه نمایند. این پیشنهادات در راستای رفع نمودن نواقص و سالم سازی محیط کار میباشد.
- منعکس نمودن تمامی نواقص و ایرادات حفاظتی و بهداشت و همچنین پیشنهادات لازم در راستای برطرف کردن آن‌ها به کارفرمای کارگاه مربوطه.
- همکاری، همیاری و مشارکت با کارشناس‌های بهداشت حرفهای و بازرسان کار در راستای اجرای صحیح مقررات حفاظتی و بهداشت کار.
- توجیه و آشنا نمودن کارگران با مقررات و موازین بهداشتی و حفاظتی و رعایت کردن آن‌ها در محیط کار.
- همکاری کردن با کارفرمایان کارگاه در تهیه نمودن دستورالعمل‌هایی که برای انجام کار لازم میباشد. این دستورالعمل‌ها در جهت انجام کار سالم و بی خطر میباشد. همچنین استفاده صحیح از لوازم و تجهیزات بهداشتی و حفاظتی در محیط کار، در این دستورالعمل‌ها لحاظ شده است.
- کارگرانی را که در امور حفاظت فنی و بهداشت کار، علاقه و جدیت دارند، به کارفرما، پیشنهاد تشویق آن‌ها را بدهند.
- صورتجلسه‌های کمیته را برای تهیه و ارسال به ارگان‌های مربوطه، پیگیری می‌نماید. همچنین فرم‌های که مربوط به بیماری و حوادث ناشی از کار میباشد نیز به ارگان‌های ذیربط ارسال می‌کنند.
- در صورت گرفتن معاینات قبل از استخدام و همچنین معاینات ادواری به هدف پیشگیری کارگران به بیماریهای ناشی از کار، پیگیری‌های لازم را انجام دهند. پس از آن نیز نتایج حاصل را به مراکز بهداشت ذیربط، ارائه دهند.
- مطابق با موضوع تبصره یک ماده 92 قانون کار، می‌بایست این کمیته، موارد مشکوک به بیماریهای حرفهای را به وسیله کارفرما به مراکز بهداشت مربوطه اعلام نمایند. همچنین در تعیین نمودن شغل مناسب برای کارگرانی که با تشخیص شورای پزشکی به بیماری مبتلا شده و یا آن که در معرض ابتلای آن قرار دارند، همکاری‌های لازم را انجام دهند.
- آمار و اطلاعات مربوط به مسائل حفاظتی و بهداشتی را جمع آوری می‌نمایند. همچنین می‌بایست فرم صورت نواقض موجود در کارگاه را، تنظیم و تکمیل نمایند.
- از ابزار کار و وسایل حفاظتی و بهداشتی در محیط کار، بازدید کرده و معاینه‌های لازم را انجام دهند. همچنین بر حسن استفاده از آن‌ها، نظارت‌های لازم را به عمل بیاورند.
- آمار حادث و بیماریهای ناشی از کار را ثبت می‌نمایند. همچنین ضریب تکرار و ضریب شدت سالانه حوادث را تعیین می‌کنند.
- بر ترسیم نمودار میزان حوادث و بیماریهای حرفهای نظارت می‌نمایند. همچنین بر نصب کردن پوسترهای آموزشی بهداشتی و حفاظت فنی محیط کار، نظارت می‌کنند.
- کانون‌های ایجاد خطرات بهداشتی و حفاظت فنی در محیط کارگاه اعلام می‌نمایند.
- خط مشی روشن و منطبق با مقررات و موازین حفاظت فنی و بهداشت مطابق با شرایط اختصاصی هر محیط کار تعیین نمایند. این خط مشی می‌بایست به هدف حفظ و ارتقا سطح بهداشت و ایمنی محیط کار و همچنین پیشگیری کردن از به وجود آمدن حوادث احتمالی و بیماریهای شغلی تعیین گردد.
- بر نظم، ترتیب مواد اولیه، محصولات، مستقر شدن ماشین‌آلات و ابزار کار به صورت صحیح و ایمن نظارت نمایند. همچنین به تطابق درست و صحیح کار و کارگر در محیط کار توجه نمایند.
- دستورالمعل‌های اجرایی مربوط به موازین حفاظتی و بهداشتی، تهیه، تصویب و صادر نمایند. این دستورالعمل‌ها به هدف اعمال شدن در داخل کارگاه در راستای پیشگیری نمودن از بیماری‌ها و عوارض‌های ناشی از عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیکی، روانی و بیولوژیکی محیط کار میباشد.
کارگاه‌های خانوادگی مشمول تشکیل کمیته حفاظت فنی
این نوع کارگاه‌ها، با دیگر کارگاه‌ها، از لحاظ تشکیل کمیته حفاظت فنی، تفاوتی ندارد. اگر کارگاه‌های خانوادگی مشمول این مقررات باشند، بایستی بر اساس شرایط درج شده در آیین‌نامه، اقدامات لازم را در جهت تشکیل این کمیته، انجام دهند.
نحوه تشکیل کمیته حفاظت فنی در سازمان‌ها و ادارات غیر صنعتی با بیش از 25 نفر کارگر
آیین‌نامه کنونی، در مورد کارگاه‌های صنعتی و غیر صنعتی، تفاوتی عنوان نکرده است. در واقع این نوع از کارگاه‌ها نیز می‌بایست بر اساس آیین‌نامه کنونی، نسبت به تشکیل کمیته حفاظت فنی، اقدامات لازم را انجام نمایند.
نحوه تشکیل کمیته حفاظت فنی در کارگاه‌های ساختمانی و پروژه‌های عمرانی
در آییننامههای کنونی در مورد کارگاه‌های ساختمانی و نحوه تشکیل کمیته، تفاوتی با دیگر کارگاه‌ها ثبت نشده است. در واقع مطابق با آیین‌نامه کنونی، اگر در کارگاهی، 25 کارگر یا بیشتر، در آن مشغول به کار بودند، می بایست با توجه به نظر مشترک بازرس کار و کارشناس بهداشت حرفهای محل، در این نوع کارگاه‌ها،کمیته حفاظت فنی تشکیل شود.
نحوه برگزاری جلسات کمیته حفاظت فنی
مطابق با ماده 4 آیین‌نامه، جلسات کمیته حفاظت فنی، می‌بایست حداقل، ماهی یک بار تشکیل گردد. در این جلسه، باید اعضای کمیته، حضور داشته باشند.
در اولین جلسه کمیته نیز، باید یک شخص از میان اعضا، به عنوان مدیر انتخاب گردد. زمان تشکیل جلسات و تنظیم نمودن آن‌ها، بر عهده دبیر جلسه میباشد.
مطابق با تبصره واحد از این ماده، در مواقع اضطراری و یا زودتر از زمان تعیین شده، با پیشنهاد مدیر کارخانه یا مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار و یا مسئول بهداشت حرفهای، کمیته حفاظت فنی، تشکیل می‌شود.
مطابق با تبصره دو این ماده نیز، کارفرما موظف میباشد تا یک رونوشت از همه تصمیمات کمیته حفاظت فنی و صورت جلسات تنظیمی را به اداره کار و بهداشت ارسال کند.
پیگیری نتایج جلسات کمیته حفاظت فنی
دبیر کمیته حفاظت فنی، پس از تهیه صورت جلسه کمیته، مسئولیت اعضا را تعیین می‌نماید.
در موارد مطرح شده نیز، اگر لازم به پیگیری و تامین هزینه برای مواردی که مندرج در صورت جلسه باشد، می‌بایست از طریق مقتضی، اقدامات لازم به عمل آید.
پس از آن نیز، کارفرما مکلف است نسخه‌ای از صورت جلسه که تایید شده باشد را به ادارهی کار محل ارسال نماید.
نحوه بررسی صورت جلسات کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت کار در ادارات بازرسی کار
برنامه تشکیل جلسات کمیته حفاظت فنی، توسط کارفرما، در طول سال اعلام می‌گردد. بازرسان کار نیز موظف می‌باشند با برنامه‌ریزی و حاضر بودن در جلسات، می‌بایست صورت جلسات کمیته حفاظت فنی را برای مطالعه و تطبیق آن با صورت جلسات قبلی، دریافت نمایند.
در صورتی که در جلسات قبلی نسبت به رفع نقصی، ذکر شده باشد، نسبت به آن‌ها تاکیدات لازم را به عمل آورند. قابل ذکر است جهت کنترل نمودن بهتر صورت جلسات دریافتی، در برخی از بازرسی‌های ادواری، موارد مطرح شده در صورتجلسات، مورد بررسی‌های لازم قرار می‌گیرد.
رافع نبودن مسئولیت‌های کارفرما با وجود کمیته‌های حفاظت فنی و یا مسئول ایمنی و بهداشت کار
مطابق با ماده 6 آیین‌نامه، وجود داشتن کمیته حفاظت فنی و بهداشت حرفهای در محیط کارگاه، به هیچ عنوان، رافع مسئولیت‌های کارفرما، نمی‌باشد.
تشکیل کمیته حفاظت فنی در کارگاه‌های با کمتر از 25 نفر کارگر
گفتنی است مطابق با ماده 93 قانون کار، درکارگاه‌هایی که کمتر از 25 نفر کارگر دارند، اگر کار محیط کارگاهی آن‌ها ایجاب نماید، می‌بایست بر اساس پیشنهاد مشترک بازرس کار و کارشناس بهداشت حرفهای، کارفرما، نسبت به تشکیل کمیته حفاظت فنی، اقدامات لازم را به عمل آورد.
لازم به ذکر است کمیته حفاظت فنی در این کارگاه‌ها، از سه نفر اعضا تشکیل می‌گردد که به شرح ذیل میباشد:
- کارفرمای کارگاه (یا نماینده وی)
- نماینده شورای اسلامی (یا نمایندهی کارگران کارگاه)
- مسئول حفاظت فنی
شرایط مرتبط با انتخاب مسئول ایمنی و حفاظت فنی در کمیته
مطابق با ماده 2 آیین‌نامه و تبصره 1 و 2، مسئول حفاظت فنی، بهتر است فارغ التحصیل رشته حفاظت فنی و ایمنی کار باشد.
همچنین مسئول بهداشت حرفهای نیز ترجیح بر آن است که فارغ التحصیل رشته بهداشت حرفه و یا پزشک عمومی که مورد تایید مرکز بهداشت هست، باشد.
فعالیت همزمان به عنوان مسئول ایمنی و مسئول بهداشت حرفهای
بر اساس ماده 3 و تبصره 3 آیین‌نامه کمیته حفاظت فنی، در تمامی کارگاه‌هایی که کمیته حفاظت فنی از سه نفر تشکیل شده است، مسئول حفاظت فنی و مسئول بهداشت حرفهای می‌تواند یک شخص باشد اما به شرط آن که آموزش‌های لازم از طریق مرکز بهداشت و یا اداره کار و با هزینه کارفرما انجام گیرد. پس از آن نیز گواهینامه‌های لازم را دریافت نمود.
شرایط مسئول ایمنی در کمیته حفاظت فنی
مسئول ایمنی، ترجیح بر آن است که فارغ التحصیل رشته حفاظت فنی و ایمنی کار باشد. اما گفتنی است نیروی کار در این رشته کم میباشد.
به همین علت از رشته‌های مرتبط با حفاظت و ایمنی مانند مهندسی صنایع با گرایش ایمنی صنعتی و همچنین رشته‌های فنی مهندسی انتخاب نمود.
لازم به ذکر است افرادی که دارای مدرک فنی هستند اما مدرک آن ها مرتبط با ایمنی نمی‌باشد، در صورتی که دوره‌های عمومی و تخصصی ایمنی را که از طریق مراجع دارای صلاحت و مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی میباشد، بگذرانند. سپس می‌توان آن‌ها را به کار گرفت.
وظایف مسئول ایمنی و حفاظت فنی
- مطرح نمودن مسائل و مشکلات حفاظت فنی در جلسه‌های کمیته و همچنین پیشنهادهای لازم به کارفرما در راستای رفع نواقص محیط کارگاه.
- منعکس نمودن تمامی ایرادها و نواقص حفاظت فنی و پیشنهادهای لازم در راستای رفع شدن آن‌ها به کارفرمای محیط کارگاه.
- همکاری با کارشناس‌های بهداشت حرفهای و بازرسان کار به هدف اجرای مقررات حفاظت فنی در محیط کار.
- توجیه نمودن کارگران در جهت رعایت نمودن مقررات ایمنی
- همکاری با کارفرما در تنظیم دستورالعمل‌های لازم
- پیشنهاد تشویق کارگرانی که موارد ایمنی را رعایت می‌نمایند، به کارفرمای کارگاه
- پیگیری‌های لازم در راستای معاینات قبل از استخدام
- بازدید و معاینه ابزار کار
- ثبت نمودن حوادث و بیماریهای ناشی از کار
- اعلام نمودن کانون‌های خطرات حفاظتی
- نظارت بر مواد اولیه، محصولات و مستقر شدن صحیح ابزارها و ماشین آلات
نحوه و علل حضور بازرس کار در جلسه کمیته حفاظت فنی
مطابق با هماهنگی‌های قبلی و یا برنامه اعلامی تشکیل کمیته‌ها که توسط کارفرما، اعلام می‌گردد، بازرس کار در جلسه‌ها حضور می‌یابد. هدف از حضور این بازرسان نیز به شرح ذیل میباشد:
- اعلام نواقص در مورد نحوه تشکیل جلسه‌ها، مباحث و موضوع‌های مطرح شده در جلسه
- اعلام نواقص موجود در تصمیمات اتخاذ شده
- ارائه مشاوره و راهنمایی‌های لازم
- توجیه نمودن کارفرمایان کارگاه در مورد نقش و جایگاه کمیته‌ها در ارتقاع ایمنی محیط کار
کنترل صلاحیت اعضای کمیته حفاظت فنی
با اعلام مدارک و مشخصات و مدارک لازم، به اداره کار و امور اجتماعی محل توسط کارفرما تقدیم می‌شود. سپس تطابق آن با ماده 2 آیین نامه بررسی می‌شود.
همچنین بر اساس ماده 3 و تبصره 2 آیین‌نامه، صلاحیت مسئول حفاظت فنی و بهداشت حرفهای، می‌بایست توسط اداره کار و مرکز بهداشت، تایید گردد.
پرداخت هزینه توسط کارفرما به اعضای کمیته حفاظت فنی
تنها هزینه آموزشی اعضای کمیته در مورد مسائل ایمنی توسط کارفرما مشخص شده است. هزینه مربوط به حضور اعضا، در قوانین مربوط به حفاظت فنی در قانون کار و آیین‌نامه، مشخص نشده است.
نحوه کنترل کمیته‌های حفاظت فنی
در صورت وجود مشکل، ابتدا به صورت کتبی اعلام می‌شود. در صورت تکرار و عدم رفع آن، با مراجعه به محل کار، پیگیری‌های لازم صورت می‌گیرد.
عدم تشکیل کمیته حفاظت فنی توسط کارفرما
مطابق با مواد 85 و 93 قانون کار، کارفرما مکلف به رعایت موازین ایمنی مصوب شده توسط شورای عالی حفاظت فنی بر اساس ماده 91 قانون کار میباشد. در صورت عدم توجه به این موازین و دستورالعمل‌ها، مطابق با ماده 176 قانون کار، با متخلفین برخورد می‌شود.
ما در این مقاله در خصوص قوانین و سوالات رایج مربوط به حفاظت فنی و بهداشت محیط کار پرداختیم. در صورتی که پاسخ سوالات خود را در زمینه‌های حفاظت فنی و بهداشتی محیط کار دریافت نکرده‌اید، می‌توانید آن را با همکاران ما در وکیل کار 24 در میان بگذارید.
مشاوران و وکلای وکیل کار 24 ، پاسخگوی تمامی سوالات شما در زمینه حفاظت فنی و قوانین مربوط به آن خواهند بود.
