راهنمای مقاله
رسیدگی به روابط کارگر و کارفرما و مسئله ترک کار و خسارت‌های ناشی از آن، نیازمند بررسی از جهات حقوقی است که قانون کار اختصاصا به این قبیل موضوعات پرداخته است.
کارگر طبق قانون کار، کسی است که در مقابل دریافت حقوق و مزایای مشخص، برای کارفرما کار انجام می‌دهد. کارفرما نیز موظف به پرداخت نمودن حقوق آن‌ها است.
در رابط کارگری و کارفرمایی، بحث پرداخت دستمزد و حقوق، اهمیت بالایی دارد اما مسائل دیگری نیز در این زمینه هستند که نیاز به بررسی تخصصی از لحاظ حقوقی دارند.
کارفرما که بر اساس نیاز کاری خود اقدام به استخدام تعداد نیروی کار می‌کند، باید بتواند مقررات مربوطه در حوزه کار را به بهترین وجه ممکن اجرا کند.
دلایلی که منجر به اختلاف بین کارفرما با کرگران می‌شود، متعدد می‌باشد اما ممکن است در مواردی نیز بنا به دلایلی، کارگر اقدام به ترک نمودن محل کار نماید.
این که یک کارگر محل کار خود را ترک می‌کند، می‌تواند عوامل مختلفی در این زمینه دخیل باشند اما در هر صورت این احتمال وجود دارد که کارفرما وظایف خود را نسبت به کارگر به درستی انجام داده یا به دلایلی مانند بدرفتاری با کارکنان خود این مسئله مطرح می‌شود.
گفتنی است که کارفرما ممکن است که به درستی کلیه تکالیف خود در برابر کارگر را انجام داده و حتی هیچگونه مشکلی بین طرفین وجود نداشته است ولی در این زمینه کارگر بدون آن که به کارفرما اطلاع دهد، کار مورد نظر را ترک می‌کند.
ترک کار بدون اطلاع رسانی قبلی به کارفرما و همچنین بدون آن که کارفرما اجازه چنین کاری را داده باشد، نوعی تخلف از جانب کرگر است و طبق قانون کارفرما می‌تواند از کارگر شکایت کند.
ترک نمودن محل کار برای مدت مشخصی از طرف کارگر، می‌تواند منجر به بروز خساراتی در این زمینه شود و کارفرما متحمل ضرر و زیان فراوانی خواهد شد. در صورت وجود شرایط قانونی، طرح دعوا علیه کارگر بابت مطالبه خسارت ناشی از ترک کار وجود دارد.
از آن جهت که کارگر به دلیل ترک کار، خسارات قابل توجهی به کارفرما وارد نموده است باید پاسخگو باشد. گفتنی است که اگر ترک کار با هماهنگی قبلی با کارفرما شده باشد، در این صورت طرح شکایت از کارگر جنبه قانونی ندارد و به نوعی کارفرما نمی‌تواند از کارگر شکایت کند.
رسیدگی به شکایات و دعاوی بین کارگر و کارفرما در مراجع اختصاصی اداره کار صورت می‌گیرد اما به دلیل آن که موضوع مطالبه خسارت، جنبه حقوقی دارد، امکان رسیدگی به این دعاوی از طریق دادگاه‌های حقوقی نیز امکان پذیر است.
البته که اداره کار ابتدا موضوع اختلاف بین کارگر و کارفرما از جهات مطالبه خسارت را به صورت تخصصی مورد بررسی نموده و در صورت وجود شرایط قانونی، پرونده برای رسیدگی بیشتر به مرجع قضایی فرستاده خواهد شد.
ترک کار چیست؟
اختلافات بین کارگر و کارفرما متعدد می‌باشد و محدود به یک سری موضوعات خاص نیست. تجربه ثابت کرده است که کارفرما و کارگری که وظایفشان را به درستی اجرا نمی‌کنند، مورد شکایت از سوی طرفین قرار می‌گیرند.
قانون کار تا حدودی وظایف کارفرما و کارگر را در محل کار تعیین نموده است. گفتنی است که رابطه کارگری و کارفرمایی و وظایف آن‌ها در قبال یکدیگر، صرفا به محل کار و شغل مربوطه ارتباط دارد و خارج از محیط کار عملا رابطه‌ای بین آن‌ها وجود ندارد.
در هر صورت یکی از موضوعات مهمی که در روابط کار مطرح می‌شود، بحث ترک کار توسط کارگران است. بحث ترک کار که کاملا مشخص است و کارگر بنا به دلایلی محل کار را ترک می‌کند.
ترک نمودن کار از طرف کارگر می‌تواند موقتی یا دائمی باشد اما مسئله حائز اهمیتی که در این زمینه مطرح می‌شود، این است که ترک در چه صورتی منجر به حق شکایت برای کارفرما می‌شود و کارگر در صورتی که این عمل را انجام دهد، آیا خساراتی را به کارفرما وارد می‌کند یا خیر؟ شرایط مطالبه خسارت کارفرما از کارگر به دلیل ترک کار چیست؟
قبل از آن که به صورت تخصصی به این سوالات پاسخ داده شود، باید ترک کار و دلایل آن بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. ترک کار گاهی اوقات برای مدت کوتاهی و صرفا این که کارگر باید کاری را خارج از محل کارگاه انجام دهد، اقدام به ترک نمودن محل کار می‌کند.
گاهی نیز کارگر به دلایلی مانند بیماری، قادر به انجام کار مورد نظر نیست و در این صورت، می‌تواند اقدامات لازم برای ترک نمودن محل کار را انجام دهد.
اما در موارزی نیز کارگر هیچگونه دلیل و مدرک موجه‌ای برای ترک کار نداشته و در نهایت اقدام به انجام دادن چنین کاری می‌کند. ترک غیر قانونی کار توسط کارگر است که زمینه اختلافات بین طرفین قرارداد کار را به وجود می‌آورد. قانونا تا زمانی که کارفرما به او اجازه ندهد، نمی‌تواند محل کار خود را ترک نماید.
ترک کردن کار توسط کارگر ممکن است بر اساس اهداف مختلفی صورت گیرد که ترک کار به صورت قانونی، منعی برای آن وجود نداشته و کارگر طبق اجازه کارفرما، کار مربوطه را ترک می‌کند.
منظور از ترک کار به صورت عام همان ترک کردن محل کارگاه است که ممکن است برای همیشه یا موقتا این عمل صورت گیرد.
موقتی یا دائمی بودن ترک کار، دلایلی مختلفی دارد اما در هر صورت، تخلفاتی در این زمینه از طرف کارگر می‌تواند حق شکایت را برای کارفرما فراهم کند.
ترک کار از طرف کارگر یا کارفرما؟
بحث ترک کار و به تبع آن شکایت کارفرما از کارگر، موضوعی است که قانونگذار آن را صرفا از جانب کارگران در نظر گرفته است. ممکن است که کارفرما برای چند روز نیز در محل کار حاضر نشود و حتی به صورن ناگهانی نیز اقدام به ترک نمودن محل کار است.
در روابط کاری، حق و حقوق کارگران جدای از کارفرایان است و در این صورت نمی‌توان گفت که چرا کارفرما می‌تواند هر زمان که بخواهد کارگاه را ترک کند اما کارگر بدون دلایل موجه حق انجام چنین کاری را ندارد.
واضح است که کارفرما برای ترک نمودن کار، نیازی به ارائه دلیل و مدارک موجه ندارد و حتی در این زمینه قانونا در برابر کارگران نیز پاسخگو نیست. بحث قانونی ترک کار از طرف کارگران مطرح می‌شود و کارفرما به دلیل آن که رئیس مجموعه و یا به طور کلی مسئولیت کارگاه و یا شغل مربوطه را دارد، حق این را داشته که محل کار را در زمان‌های مختلفی ترک کند.
بنابراین آنچه که در قانون کار برای ترک کار مطرح شده است، در خصوص ترک نمودن کار از جانب کارگران است و موضوعی در ارتباط با ترک محل کار از طرف کارفرمایان مطرح نمی‌شود.
لازم به ذکر است که در این زمینه حتی کارگر حق شکایت کردن از کارفرما به دلیل ترک کار را نداشته و این موضوع تحت هیچ شرایطی جنبه قانونی ندارد.
قانون ترک کار
قبل از آن که به بررسی قانون کار ترک بپردازیم لازم است که تعریف جامعی از ترک کار را بیان کنیم. تعریف ترک کار بر اساس دستور العمل صادره از وزارت کار و رفاه اجتماعی، عبارت است از این که فسخ یکجانبه قرارداد کار از طرف کارگر بدون مجوز قانونی.
در قانون کار، موضوع ترک کار در ارتباط با فسخ یکجانبه قرارداد از طرف کارگر بدون وجود شرایط قانونی در نظر گرفته شده است. به موجب ماده 25 قانون کار، هرگاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین، منعقد شده باشد، هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارد.
در واقع مصداق قانون ترک کار همان فسخ یک جانبه قرارداد تنظیم شده فی ما بین طرفین بدون مجوز قانونی است. در واقع قانون کار مستقیما به ترک کردن محل کارگاه در این زمینه نپرداخته است و فسخ قرارداد بدون مجوز قانونی را در این زمینه در نظر گرفته است.
لازم به ذکر است که قصد و نیست کارگر برای انجام این کار مهم است و اگر کارگری به اجبار قرارداد کار را فسخ نماید، عملا مرتکب ترک کار نشده است.
ترک کار از طرف کارگر به صورت قانونی و غیر قانونی
ترک کار می‌تواند به صورت قانونی و یا این که بدون در نظر گرفتن جنبه قانونی باشد. تکلیف ترک قانونی کار که کاملا مشخص است و در این زمینه بحث خاصی مطرح نیست.
ترک کار به صوذت قانونی بدین معناست که کارگر روال قانونی برای آن که همکاری خود با کارفرما را قطع کند را انجام داده است. در واقع ترک کار از جانب کارگر با رضایت مستقیم کارفرما بوده است.
اما ترک غیر قانونی کار زمانی رخ می‌دهد که کارگر بدون آن که کارفرما رضایت دهد، اقدام به انجام چنین کاری می‌کند. در واقع با توجه به این که یکی از تکالیف قانونی کارگران، احجزای دستورات کارفرما در محل کار است، از این رو هر اقدامی که آن‌ها در محیط کار انجام می‌دهند، باید طبق دستوات کارفرما باشد.
کارگری که ترک کردن محل کار را به کارفرما اطلاع نمی‌دهد، مرتکب تخلف شده و در این صورت حتی کارفرما امکان اخراج وی را خواهد داشت. طبیعی است که اگر کارفرما مجوز ترک کار را به کارکنان خود بدهد، در این صورت دیگر امکان شکایت از آن‌ها را نخواهد داشت.
ترک غیر قانونی کار را می‌توان یکی از دلایل عمده شکایت کارفرمایان از کارگران خود در نظر گرفت. شکایت کارفرما از کارگر به دلیل خسارت ناشی از ترک کار عمدتا به موضوع مطالبه خسارت ارتباط دارد و همچنین این امکان وجود دارد که کارفرما بخواهد کارگرانی که اقدام به انجام چنبن کارهایی می‌کنند، اخراج نماید.
ترک کار از طرف کارگر و دلایل آن
در بخش‌های قبلی به مفهوم ترک کار پرداخته و با این موضوع آشنا شدیم اما لازم است که این مسئله مورد بررسی قرار گیرد که کارگر چرا باید اقدام به ترک کار کند؟ در واقع دلایل ترک کار از طرف کار چه می‌باشد؟
این که کارگر اقدام به ترک نمودن محل کار می‌کند، دلایل گوناگونی در این زمینه دخیل هستند اما موارد زیر به عنوان اصلی‌ترین دلایلی به شمار می‌روند که کارگر اقدام به ترک کردن کار و شغل مربوطه می‌کند؟
- عدم رضایت از نحوه عملکرد کارفرما
- نارضایتی به دلیل رعایت نکردن قوانین حوزه کار از طرف کار
- مرخصی برای چند روز
- مبتلا شده کارگر به بیماری
- آسیب دیدن کارگر در محل کار و عدم انجام کار برای مدت مشخصی
- نبود لوازم ایمنی مطلوب در محل کار
- عدم مناسب بودن شرایط کلی کار
- بد رفتاری کارفرمایان نسبت به کارگران
- وجود فشارهای زیاد در محل کار و به تبع آن عدم توانایی کارگر برای ادامه همکاری
موارد مزبور صرفا به عنوان دلابل مهم ترک کار از طرف کارگر به شمار می‌روند و دلایلی دیگری نیز در این زمینه هستند که در نهایت موجبات ترک کار از جانب کارگر فراهم می‌گردد.
تجربه ثابت کرده است که عدم رضایت کارگران از شرایط کار به طور کلی یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که در نهایت کارگران اقدام به ترک کار می‌کنند.
کارفرمایی که از پرداخت حقوق کارگران امنتاع نموده و یا محل کار ایمنی را برای کارگران ایجاد نمی‌کند، طبیعی است که کارگر اقدام به قطع همکاری با کارفرما نماید.
البته با توجه به این که در اغلب مواقع، کارفرمایان قبل از شروع همکاری، با کارگران قراردادی را منعقد می‌کنند، در این صورت فسخ قرارداد و به تبع آن ترک کار تا زمان انقضاء تاریخ همکاری امکان پذیر نیست.
بنابراین در شرایطی که کارگر در محل کار احساس امنیت نمی‌کند و در مقابل نیزکارفرما در ازای اجرای وظایف خود کوتاهی می‌نماید، ترک کار را می‌توان نوعی حق قانونی کارگران در نظر گرفت.
البته که اگر تا زمانی که قرارداد همکاری به پایان نرسیده و در مقابل نیز کارفرما اجازه قطع همکاری را به کارگر ندهد، ترک کار از طرف کارگر رفتاری غیر قانونی محسوب می‌شود.
فسخ قرارداد کار به دلیل ترک کار از طرف کارگر
ترک کار در صورتی که به صورت غیر قانونی باشد، موجبات قطع روابط همکاری را به وجود می‌آورد. در مورد موضوع ترک کار عمدتا این مسئله مطرح می‌شود که آیا امکان فسخ نمودن قرارداد کار وجود دارد؟
ماده 25 قانون کار عنوان نموده است که مدت زمان مشخصی در متن قرارداد کار ذکر شده باشد و یا تنظیم قرارداد برای انجام کار معینی صورت گرفته باشد، در این صورت هیچ یک از طرفین حق فسخ کردن قرارداد را نخواهد داشت.
اما علی رغم ماده 25 قانون کار در ماده 27 همین قانون عنوان شده است که اگر کارگر در انجام وظایف محوله، مرتکب قصوری گردد، در صورت وجود شرایطی نیز کارفرما می‌تواند قرارداد مربوطه را فسخ نماید.
ترک غیر قانونی کار نیز یکی از تخلفات و قصور مشمنول ماده مزبور است و در این صورت اگر کارگبری، بدون مجوز قانونی مرتکب ترک کار شود، کارفرما حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.
البته برای فسخ قرارداد کار در این زمینه در قانون شرایطی عنوان شده است که ارائه مجوز از سوی شورای اسلامی کار و پرداخت تمامی حقوق و مطالبات از جمله حق سنوات ضروری است.
بنابران نظر مثبت شورای اسلامی کار و پرداخت کردن کلیه مطالبات و حقوق کارگر برای آن که کارفرما بتواند قرارداد مربوطه را به دلیل ترک کار فسخ نماید، باید وجود داشته باشد.
مطالبه خسارت در صورت ترک کار از کارگر بدون وجود قرارداد امکان پذیر است؟
شاید به ظاهر اینگونه به نظر برسد که ترک کار از طرف کارگر، نمی‌تواند عواقبی را برای طرفین به همراه داشته باشد و کارفرما می‌تواند به راحتی از این موضوع گذشت کند. اما ترک کار می‌تواند خسارات قابل توجهی را به کارفرما وارد کند و همواره کارفرمایان به دنبال این هستند که بتوانندخسارات وارده در این زمینه را از کارگر مطالبه کنند.
مطالبه خسارت در این شرایط حق قانونی کارفرمایان است؛ زیرا کارگر با انجام ترک غیر قانونی کار، به کارفرما ضرر و زبان وارده نموده است و در این قانون امکان شکایت از کارگر را به عنوان حقوق اصلی کارفرمایان در نظر گرفته است.
حال یکی از سوالات مهمی که عمدتا در این زمینه مطرح می‌شود، آن است که اگر قراردادی فی ما بین طرفین کلا تنظیم نشده باشد، و کارگر نیز اقدام به ترک نماید، آیا کارفرما حق مطالبه خسارت را خواهد داشت؟
قرارداد کار طبق قانون کار به صورت شفاهی و یا کتبی خواهد بود. این که طرفین قراردادی را کتبا امضا نکرده و به صورت شفاهی تنظیم قرارداد صورت گرفته باشد، طبیعتا مشکلاتی را در این زمینه به وجود خواهد آورد.
در شرایطی که بنا به دلایلی قرارداد کتبی بین طرفین وجود نداشته باشد، گاهی کارگران اینگونه تصور می‌کنند که می‌توانند هر گونه تخلفی را انجام دهند و از این حیث اقدام به انجام کارهای غیر قانونی مانند ترک کار می‌کنند.
مطالبه خسارت بابت ترک کار از طرف کارگر با فرض عدم وجود قرارداد کتبی، در صورتی انجام می‌شود که کارگر بتواند رابطه کارگری و کارفرمایی را اثبات نماید.
در این صورت با ارائه مدارک مربوطه و دلایل موجه مبنی بر اثبات رابطه کاری بین طرفین و ترک غیر قانونی کار توسط کارگر، امکان مطالبه خسارت وجود داشت.
در حالتی که قرارداد کتبی بین وجود داشته باشد، شرایط کاملا متفاوت است و در متن قرارداد، نحوه پرداخت خسارات وارده مطرح می‌شود و در این صورت اگر کارگر اقدام به ترک کار کند، کارفرما برای مطالبه خسارت دیگر نیازی به اثبات رابطه و همچنین دلایل و مدارک مربوطه نخواهد داشت.
بنابراین می‌توان گفت که کارفرما بابت ترک کار کارگر در صورت عدم وجود قرارداد کتبی، می‌تواند مطالبه خسارت نماید اما باید بتواند در وهله اول برای مرجع رسیدگی کننده به شکایت ثابت کند که رابطه کارگری و کارفرمایی بین آن‌ها وجود داشته و سپس بروز تخلف از طرف کارگ را به اثبات برساند.
در چه صورتی کارفرما می‌تواند به جهت ترک کار توسط کارگر مطالبه جبران خسارت نماید؟
همنطور که گفته شد، ترک کار سبب ایجاد خساراتی برای کارفرما خواهد شد. کارگری که بدون اطلاع به کارفرما محل کار را ترک می‌کند، منجر به اختلال در اتجام کار شده و در این صورت احتمال بروز ضرر و زیان وجود دارد. با توجه به این که کارگر به واسطه ترک کردن کارگاه، خساراتی را در این زمینه وارد نموده است، قاتونا موظف به جبران خسارت است.
مطالبه خسارت در این زمینه حق قانونی کارفرما و تکلیف قانونی کارگر است اما بعضا این سوال مطرح می‌شود که کارفرما در چه صورتی می‌تواند به واسطه ترک کار مطالبه جبران خسارت کند؟ به طور کلی، کارفرما زمانی می‌تواند اقدام به مطالبه خسارت بابت ترک کار از طرف کارگر کند که ترک کار توسط وی غیر قانونی باشد.
در واقع اگر ثابت شود که کارگر برای ترک کار، بدون آن که دلایل موجه و قانونی داشته و همچنین اطلاعی به کارفرما نداده است، اقدام به انجام چنین کاری نماید، به لحاظ قانونی امکان مطالبه خسارت از کارگر از طریق روش‌های قانونی وجود دارد.
ترک کار بدون مجوز قانونی، جز شرط اصلی برای آن که کارفرما بتواند خسارت وارده را از کارگر دریافت کند، می‌باشد.
ترک قانونی کار از جانب کارگر، دلیل قانونی برای مطالبه نمودن وجه خسارت از طرف کارفرما نیست و به نوعی در این زمینه کارفرما حق شکایت از کارگر را ندارد.
اثبات ترک کار در صورت شکایت کارفرما از کارگر
در خصوص شکایت کارفرما از کارگر بایت ترک کار همواره این سوال مطرح می‌شود که اثبات ترک کار از طرف چه کسی است؟ در واقع در مورد طرح شکایت در این زمینه، اثبات ترک کار از طرف کارگر یا کارفرما انجام می‌شود؟
طبق اصل حقوقی که بیان می‌دارد بار اثبات ادعای مطرح شده برای مدعی است، در این زمینه باید گفت که با توجه به این که طرح دعوا و شکایت از طرف کارفرما ارائه شده و به نوعی کارفرما ادعای ترک کار از جانب کارگر را مطرح نموده است، در این صورت اثبات ادعای طرح شده از طرف کارفرما خواهد بود.
اثبات ترک غیر قانونی کار با ارائه مدارک و ادله کافی صورت می‌گیرد و در هر صورت کارفرما باید بتواند این قضیه را ثایت کند که کارگر بدون اطلاع قبی به وی، برای ترک کار اقداماتی را انجام داده است که همین موضوع مصداق بارز ترک غیر قانونی کار است.
نحوه شکایت کارفرما از کارگر بابت مطالبه خسارت ناشی از ترک کار
چنانچه کارگر به صورت غیر قانونی، ترک کار نماید و در این زمینه نیز دلایل موجه و قانونی برای انجام این کار نیز نداشته باشد، کارفرما حق دارد که از وی شکایت مطالبه خسارت کند.
شکایت از ترک کار می‌تواند با این خواسته انجام شود که کارگر از محل کار اخراج شود اما عمده موضوعات شکایات در این زمینه مرتبط با بحث مطالبه خسارت است.
در هر صورت، کارفرما اگر قصد مطالبه خسارت را داشته باشد، لازم است در این زمینه شکایتی را تنظیم کند. بعد از تنظیم شکایت جهت بررسی لازم است که کارفرما به اداره کار مراجعه نموده و مراحل قانونی را انجام دهد. رسیدگی به این قبیل شکایات و به طور کلی دعاوی کارگر و کارفرما در هیات تشخیص و هیات حل اختلاف اداره کار انجام شود.
گرفتن وکیل برای طرح دعاوی کار می‌تواند تا حد زیادی برای موکلین مزایا به همراه داشته باشد. وکیل کار با مقررات مربوط به نحوه شکایت آشنا است و در این صورت می‌تواند به کارفرما برای آن که بتواند شکایت مطلوبی را تنظیم کند، کمک کند. همچنین علاوه بر اخذ وکیل، برای شکایت کارفرما از کارگر، استفاده از مشاوره حقوقی سامانه وکیل کار پیشنهاد می‌شود.
ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی با وکیل اداره کار در این سامانه به بهترین وجه ممکن انجام شده و در این صورت می‌توانید از مشاوره تخصصی در امور دعاوی کار بهره‌مند شوید.
