شرایط کار نوجوانان در قانون چگونه است؟

برای همه مردم، قوانین و مقرراتی در راستای حمایت از آن‌­ها تصویب شده است. حمایت از ملت، در کشور ما از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. چرا که هر شخصی در کشور، باید بتواند از هر نوع حمایتی، در هر رده­ سنی و هر موقعیتی بهره‌مند شود.

علاوه بر آن، برخی از قوانین نیز به گروه سنی خاصی مربوط می‌­شوند. ما در این بخش قصد داریم در مورد کار کارگران نوجوان و همچنین شرایط حاکم بر کار و محیط آن سخن بگوییم.

قانون کار جمهوری اسلامی، به عنوان مهم­ترین و اصلی­‌ترین سند در مورد روابط میان کارگر و کارفرما می­‌باشد. در این راستا احکام و قواعد ویژه­‌ای را در خصوص شرایط کار نوجوانان وضع شده است.

پیامدهای کار کردن نوجوانان

مطابق با آمارهای ثبت شده توسط مرکز آمار و ثبت احوال، هر ساله به تعداد نوجوانانی که به دنبال تامین درآمد خود و خانواده‌­ خود هستند، افزوده می‌گردد. همین موضوع خود باعث شده است تا موضوع یکی از آسیب­‌های اجتماعی، کارکردن نوجوانان باشد.

برخی از پیامدهایی که به دنبال کار کردن در سن نوجوانی  به به وجود خواهد آمد، به شرح زیر است:

• جلوگیری از افزایش مهارت
• جلوگیری از آموزش و تحصیل
• افزایش صدمات مالی و جانی
• بروز آسیب‌­های اجتماعی مانند سواستفاده جنسی، اعتیاد به مواد مخدر، فروش مواد مخدر، تکدی‌گری و دیگر انواع بزهکاری.

به علت همین پیامدهای ذکر شده، قانونی به نام قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب شده است. در ادامه به بررسی کامل قوانین مرتبط با کار نوجوانان خواهیم پرداخت.

کارگر نوجوان کیست؟

می‌توان گفت از شرایط عقد قراردادهای کار به این صورت است که طرفین عقد قرارداد و رابطه­ کار، بایستی به اندازه­ کافی از اهلیت و رشد لازم برخودار باشند چرا که از این طریق، مصالح دو طرف محفوظ می­ماند.

به دلیل آن که از گذشته تا کنون از کودکان و نوجوانان، در انجام کار و همچنین کارهای اجباری سو استفاده می‌­شد، در بیشتر کشورها، حداقل سنی را برای کار نوجوان، پیش­‌بینی نموده‌­اند. چرا که از این طریق، آن‌­ها را مورد استثمار و بهره‌­کشی قرار ندهند.

به همین منظور، قانون کار، ممنوعیت کار را برای افراد زیر 15 سال اعلام کرده است. بنابراین افراد زیر پانزده سال، صغیر به شمار می­‌آیند و به کار گرفتن آن­‌ها ممنون می­‌باشد.

معنا و مفهوم کارگر نوجوان بر اساس ماده­ 80 قانون کار تعریف شده است. مطابق با آن­، کسی کارگر نوجوان نامیده می­‌شود که سن او، بین 15 سال تا 18 سال باشد.

به همین دلیل، کارگران نوجوان، افرادی هستند که در این بازه­ سنی یعنی 15 تا 18 سال قرار گرفته‌­اند. البته لازم به ذکر است که مشاغل و کارهایی که ماهیت آن برای سلامتی و یا وجهه­ اخلاقی کارآموزان و نوجوانان زیان‌­آور است، و یا آن که شرایطی که کار نیز در آن انجام می­‌شود، هم برای سلامتی و هم اخلاق آن­‌ها مضر باشد، حداقل سن کار را 18 سال تمام در نظر گرفته­‌اند.

آزمایش‌­های پزشکی برای کارگران نوجوان

همانطور که گفته شد، قانونگذار برای اشتغال به کار نوجوانان، شرایط سنی برای آن­‌ها مقرر داشته است. اما علاوه بر آن، شرایط دیگری نیز اعمال شده است.

طبق این شرایط بایستی شرایطی ایجاد شده تا سلامتی کارگران نوجوان حفظ گردد. یکی از این شرایط می­‌توان به انجام گرفتن آزمایش‌­های پزشکی منظم در کارگران نوجوان اشاره نمود.

طبق ماده­ 80 قانون کار، کارگر نوجوان در همان ابتدای استخدام بایستی توسط سازمان تامین اجتماعی، مورد آزمایش‌­های پزشکی لازم و ضروری قرار بگیرد.

علاوه بر آن در ماده­ 81  این قانون نیز گفته شده که این آزمایش‌­های پزشکی، باید حداقل سالی یک بار برای کارگران نوجوان تجدید شود. همچنین مدارک پزشکی وی نیز در پرونده­ استخدامی کارگر نوجوان بایستی ثبت و ضبط گردد.

لازم به ذکر است پزشک، باید در مورد تناسب توانایی‌­های کارگر نوجوان با نوع کار وی، اظهار نظر نماید. در صورتی که کار مربوطه را برای کارگر نوجوان نامناسب بداند، کارفرما موظف است تا جایی که امکان دارد، شغل کارگر نوجوان را تغییر بدهد.

ساعت کار نوجوانان در قانون کار چگونه است؟

از آن جایی که سن کارگران نوجوان از دیگر کارگران پایین‌­تر است، مشخص است که نیروی آن­‌ها نسبت به سایر کارگران کمتر می­‌باشد. به همین دلیل ضرورت دارد تا از کارگران نوجوان حمایت گردد. چرا که از این طریق سلامت جسمی و همچنین در مواردی نیز ادامه تحصیل کارگران نوجوان، امکان‌پذیر می‌شود.

این موارد سبب شده است تا قانون کار، محدودیت‌­هایی را در رابطه با ساعت­‌های کار نوجوانان در نظر بگیرد.

منطبق با ماده­ 82 قانون کار، ساعت­‌های کار روزانه کارگران نوجوان، باید نیم ساعت از ساعت‌­های کار دیگر کارگران معمولی، کمتر باشد.

لازم به ذکر است ترتیب استفاده از این امتیاز با توفق ما بین کارگر و کارفرما تعیین می­‌شود.

علاوه بر موارد ذکر شده مطابق با ماده­ 83 قانون کار نیز، انجام هر نوع کار اضافی، کار در شب و همچنین کارهای سخت و خطرناک و حمل با دست، بدون استفاده نمودن از ابزار مکانیکی، برای کارگران نوجوان، ممنوع خواهد بود.

با توجه به موارد ذکر شده­ بالا  و همچنین مواد دو و پنج قوانین حمایتی در راستای نوجوانان، مباحث مربوط به آزار جسمی، آمده است. شخص قانونگذار چنین قوانینی را جزء جرایم عمومی می‌­داند.

جرم­‌های عمومی نیز دست‌ه­ای از جرائم هستند که برای رسیدگی به آن‌ها، نیازی به شکایت شاکی خصوصی می­‌باشد. در این مرحله، دادستان خود وارد موضوع می­‌شود.

این موضوع و به خصوص، سن کودکی و نوجوانی که بسیار اهمیت دارد، شخص قانونگذار، تنبیه سختی را برای اشخاصی که وارد کردن کودکان به کار کردن و همچنین وارد کردن آن­‌ها به کار­های خلاف، پیش‌بینی کرده است.

به عبارت دیگر، هر نوع  خرید، فروش و به کارگیری کودکان، با هدف ارتکاب اعمال خلاف مانند قاچاق ممنون می­‌باشد. در صورتی که شخصی، مرتکب چنین کاری بشود، محکوم به احتمالا به 6 ماه تا یک سال  زندان می باشد، یا آن که یک یا دو میلیون جریمه­ نقدی باید بپردازند.

شرایط کار نوجوان مطابق با قانون

در مبحث پنجم از فصل سوم قانون کار، در مورد شرایط کار نوجوانان تدوین شده است. در ذیل قوانین مذکور، که از ماده 79 تا 84 هستند، آورده شده است.

• ماده­ 79 – به کار گماردن افراد زیر 15 سال تمام، ممنوع می‌­باشد.

لازم به ذکر است، هیچگونه قید و شرطی در ارتباط با ماده 79 قانون در مورد شرایط کار نوجوانان ذکر نشده است. بنابراین تحت هیچگونه شرایطی، نباید افراد زیر 15 سال، به کار گرفته شوند.

• ماده 80 – کارگری که در رده سنی 15 سال تا 18 سال تمام باشد، کارگر نوجوان خوانده می­‌شود. کارگر نوجوان بایستی در ابتدای ثبت نام، توسط سازمان تامین اجتماعی تحت آزمایش‌­های پزشکی لازم و ضروری قرار بگیرد.

لازم به ذکر است شرط سنی برای کارگران نوجوان 15 تا 18 سال است. رده­ سنی 18 سال به بالا، کارگر نوجوان محسوب نمی­‌شود. همانطور که در جهت کارهای سخت، تاکید شده است که قبل از استخدام، بایستی آزمایش­‌های پزشکی لازم را انجام بدهند، برای گروه‌­های غیر نوجوان نیز بایستی معاینات پزشکی انجام گیرد.

با توجه به موارد فوق، کارفرما نیز مکلف است مطابق با این معاینه­‌های انجام شده، شغل مناسب را به کارگران محول نماید. یا آن که در صورت امکان هرگونه مشکل، از استخدام این افراد جلوگیری به عمل آید.

لازم به ذکر است در صورت بروز هر نوع مشکلی، کارفرما مکلف است تمامی هزینه­‌های مربوط به درمان را متقبل شود. بیمه نیز در خصوص چنین مواردی مسئولیتی نخواهد داشت.

• ماده­ 81 – آزمایش­‌های پزشکی کارگران نوجوان، بایستی حداقل هر سال انجام شود. همچنین مدارک مربوطه نیز در پرونده­ استخدامی وی باید ثبت و ضبط شود. پزشک در مورد متناسب بودن نوع کار با توانایی کارگر نوجوان اظهارنظر کرده و در صورت نامناسب دانستن کار، کارفرما مکلف می­‌باشد تا جای ممکن، شغل کارگر را تغییر دهد.
• ماده 82 – ساعت کاری روزانه کارگران نوجوان، نیم ساعت از ساعات کار دیگر کارگران معمولی کمتر می‌­باشد. استفاده از این امتیاز با توافق میان کارفرما و کارگر تعیین می­‌شود.

به عبارت دیگر می­‌توان گفت اگر ساعت کار کارگر معمولی، هفت ساعت و بیست دقیقه در روز باشد، برای کارگر نوجوان، شش ساعت و پنجاه دقیقا می‌باشد. شیوه­ استفاده از این ساعت و همچنین این امتیاز برای کارفرما، به صورتی توافقی صورت می‌­گیرد.

فرضا اگر کارگر نوجوان در طول روزهای هفته بجز پنج‌شنبه، هفت ساعت و بیست دقیقه کار کند. می‌­شود در روز پنج شنبه، شش تا نیم ساعت از ساعت کاری وی کم بشود. یا به آن صورت که پنج‌شنبه نیز در محل کار حاضر شود و هر روز هفته از ساعات کاری وی کم گردد.

لازم به ذکر است توافقات فوق، اختیاری بوده و با توافق میان کارفرما و کارگر نوجوان صورت می­‌گیرد.

• ماده­ 83 – ارجاع کارگر نوجوان به هر گونه کار اضافی، ارجاع به انجام کار در شب، ارجاع به کارهای خطرناک، سخت و همچنین زیان‌­آور و همچنین حمل بار با دست، توسط کارگر نوجوان، بیشتر از مقدار مجاز و بدون هیچ نوع ابزار و وسایل مکانیکی، ممنوع می‌­باشد.
• ماده­ 84 – ماهیت مشاغل و کارهای که با شرایطی که کار در آن صورت می­‌گیرد، برای سلامتی و یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان خطرناک و زیان‌­آور باشد، حداقل سن برای کار، 18 سال تمام می‌­باشد. لازم به ذکر است تشخیص این امر نیز توسط وزارت کار و امور اجتماعی می‌باشد.

با توجه به مطالبی که گفته شد، ممکن است سوالاتی برای شما پیش بیاید که ما به برخی از سوالات متداول در ذیل پاسخ داده‌­ایم.

چرا در مبحث پنجم و فصل سوم قانون کار، به شرایط کودکان اشاره‌­ای نشده و فقط نوجوانان را در نظر گرفته است؟

در پاسخ به این سوال باید گفت به کار گماشتن افراد زیر پانزده سال ممنوع می‌­باشد. همچنین مجازاتی را نیز در پی دارد. اما اشخاص در رده­ سنی 15 سال تا 18 سال، اجازه­ کار کردن دارند. قوانین مذکور نیز در مورد این دسته از افراد تدوین شده است.

با وجود این که به کار گماشتن افراد زیر 15 سال ممنوع می­‌باشد، پس چرا برخی از آن‌ها در کوره­‌های آجرپزی و یا زمین­‌های کشاورزی مشغول به کار هستند؟

برای پاسخ به این سوال گفت می‌­تواند چنین مواردی علل مختلفی وجود داشته باشد. در ذیل برخی از این علل آورده شده است:

• خانواده­‌ها، فرزندان خود را مشغول به انجام کار کنند.
• کارگاه­‌های خانودگی، مشمول به انجام قانون کار نمی­‌شوند.
• فعالیت برخی از کسب و کارها به دور از چشم قانون می­‌باشد که نظارت بر آن­‌ها، اصلا آسان نمی‌­باشد.
• عمکلرد برخی از نهادهایی که وظیفه­ شناسایی کودکان کار و یا بی‌­سرپرست را دارند، ضعیف می‌­باشد.

عوامل ذکر شده موجب می‌­شود که نوجوانان و آینده‌سازان کشور، در فضای نامناسبی قرار بگیرند. این فضاهای نامناسب، خود فرصت برای رشد و شکوفایی را کمتر می­‌کند.

آیا قوانین کار مربوط به نوجوانان به طور کلی متفاوت می‌­باشد؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت که مقررات کار برای همگی کارگران وضع و تدوین شده است. این قوانین ارتباطی به  جنس و سن و سال آن­‌ها ندارد.

قوانین مربوط به نوجوانان، قوانین و مقررات ویژه­ای است که موجب می­‌گردد تا در برخی موضوعی خاص با بقیه­ دیگر کارکنان غیر نوجوان متفاوت باشند. به این صورت از حمایت‌­های قانونی بیشتری نیز برخوردار می‌­گردند.

ما در این مقاله در خصوص قوانین مربوط به شرایط کار نوجوانان پرداختیم. در صورتی که پاسخ سوالات خود را در زمینه‌­های کار نوجوانان و شرایط کار و یا شرایط محل کار آن­‌ها دریافت نکرده‌­اید، می­‌توانید آن را با همکاران ما در وکیل کار 24 در میان بگذارید.

مشاوران و وکلای ما، آماده‌­اند تا با ارائه­ مشاوره­ حقوقی، پاسخگوی تمامی سوالات شما عزیزان، در مورد شرایط کار نوجوانان و قوانین مربوط به آن، باشند.

در این مقاله به بررسی شرایط کار نوجوانان و همچنین قوانین و مقررات مربوط به رده­ سنی لازم، شرایط محل کار، شرایط خود کار و غیره پرداختیم. در پایان امیدواریم، این مطالب برای تمامی ابهامات و سوالات شما راه‌‌گشاه بوده و یا همچنین اطلاعات عمومی شما افزایش یافته باشد.

در ادامه بهتر است بدانید که وکیل کار 24 با بهترین وکلا و کارشناسان، آماده­ خدمت رسانی و همچنین پاسخ‌دهی به تمامی سوالات شما می­‌باشد.